Andvari - 01.01.2016, Side 118

116
KRISTJÁN EIRÍKSSON
ANDVARl
best fram í „Bréfi til Ragnars“13 Þar leggur Þórbergur áherslu á að stuðluð
og háttbundin ljóð loði mönnum betur í minni en óbundin ljóð og þau örvi
skilning manna og hafi aukið Islendingum þroska í aldanna rás.
Ljóð, sem við höfum lært, gerast förunautar, sem fylgja okkur svo lengi, sem við
munum eftir þeim. Og það eru hljóðir og hæverskir förunautar, sem ávarpa okkur
aldrei, nema þegar okkur langar til að hafa orðaskipti við þá.14
Rök Þórbergs standa hér vissulega fyrir sínu en merkilegt má þó kalla að
hann skyldi ekki fagna hinum nýja óbundna stíl sem viðbót við stíl hefð-
bundins kveðskapar, viðbót sem eykur tjáningarmátt ljóðsins.
Það er vissulega rétt sem Soffía segir að Þórbergur teflir fram þeim rökum
að óbundnu ljóðin séu „lélegur skáldskapur“ og „leiðinlegur skáldskapur“ en
hann gerir því einnig skóna að hugsanlega sé þarna um að ræða „einlægþj
leit að fullkomnara „tjáningarformi““! Og segir síðan: „Sú leit hefur ekki
ennþá borið sýnilega ávexti. En þá fer ég að hugsa: Mannshöfuðið er ekki
aðeins þungt. Það er líka lengi að skapast.“15 Þórbergur vitnar hér óbeint
til ljóðsins ,Mannshöfuð er nokkuð þungt‘, upphafsljóðsins í bók Sigfúsar
Daðasonar, Ljóð 1947-1951, sem kom út 1951, og virðist honum ekki hafa
þótt mikið til þess koma. En Þórbergur skýtur hér vissulega yfir markið því
ýmis góð óhefðbundin ljóð og heilar ljóðabækur í lausbeisluðu formi höfðu
komið út þegar hér var komið sögu. Nægir þar að benda á Þorpið eftir Jón
úr Vör, eina af listilegustu ljóðabókum aldarinnar, sem út kom 1946, og trú-
lega hefur Þórbergur kunnað að meta óbundinn ljóðskap vinar síns, Jóns
Thoroddsen, í Flugum sem út kom 1922. En aðra skýringu má einnig lesa út
úr bréfi Þórbergs til Ragnars í Smára. Hún er sú að hinn mikli stílsnillingur
hefur óttast að „atómljóðin“ yrðu til þess að menn misstu brageyrað og þá
glataðist um leið hið gamla form í stað þess að „atómljóðin“ yrðu nýtt tján-
ingarform, viðbót sem auðgaði íslenska ljóðagerð. Sá ótti var einmitt ríkur
meðal margra stuðningsmanna hefðarinnar enda drógu sumir boðberar hins
nýja skáldskapar enga dul á að rímstaglið gamla hefði þegar gengið sér til
húðar og væri ekki fært um að túlka flókinn nútímann. Þessi ótti birtist
einmitt nokkru aftar í „Bréfi til Ragnars“ í spélegri framtíðarvitrun sem
Þórbergur segist hafa fengið af astralplaninu þess efnis að atómskáldskapur-
inn verði búinn að vinna sigur á hefðinni með næstu kynslóðum Islendinga.
Sjöundi kafli heitir „Hinn slungni sálkönnuður“ og hefur undirtitilinn
„Fjölmyndasafn Þórbergs “
Kaflinn hefst á eftirfarandi tilvitnun til greinar Halldórs Laxness, „Við
Þórbergur“, sem birtist í bók hans Seiseijú, mikil ósköp 1977: