Andvari - 01.01.2016, Page 158

156
HJALTI ÞORLEIFSSON
ANDVARI
reynslu og þegar hún rennur saman við reynslu annarra verður til bættur
skilningur sem gagnast mannkyninu sem heild.
Samræmið á milli skáldskapar Sigurðar í Fornum ástum og bókmenntalegs
umhverfis í Danmörku á ritunartímanum er eftirtektarvert, en kemur heim
og saman við þá staðreynd að sögurnar eru flestar ritaðar í Kaupmannahöfn
á árunum eftir 1910.69 Birtingarmynd lífhyggjunnar í verkum Sigurðar, ekki
síst í Einlyndi og marglyndi, er fjölbreytt, eins og fram hefur komið, og ljóst
að þessi hugsjónastefna hefur höfðað til hans líkt og annarra menntamanna
í Evrópu allri á fyrri hluta aldarinnar sem leið.
Lokaorð
í upphafi var því haldið fram að Sigurður Nordal hafi verið einn helsti frum-
kvöðull lífhyggjunnar á íslandi á fyrri hluta aldarinnar sem leið. Einkenni
hennar birtast nokkuð greinilega í ritum hans um 1920 og má í því sam-
bandi tiltaka áherslu á hina lifandi heild, mikilvægi jafnvægis á öllum svið-
um mannlegs lífs og upphafningu á sveitinni og náttúrunni.
Hins vegar verður að taka fram að líkast til má sjá merki lífhyggjunn-
ar í bókmenntum fyrr hér innanlands, til að mynda hjá skáldum nýróm-
antíkur um aldamótin 1900. Fyrirliggjandi rannsóknir þar að lútandi eru
frekar takmarkaðar og ómögulegt að gera svo viðamiklu efni full skil hér.
íslendingar kynntust Bergson til að mynda strax árið 1906 þegar Guðmundur
Finnbogason (1873-1944) þýddi brot úr ritgerð hans „Le Rire“, þar sem
fjallað er um hughrif listanna, í Skírni. Auk þess mun Guðmundur hafa sótt
fyrirlestra hjá Bergson sjálfum í Frakklandi árið 1908 og hefur á öðrum vett-
vangi verið bent á tengsl þaðan við efni heimspekiritsins Hugur og heimur
sem Guðmundur gaf út árið 1912.™ Um franska heimspekinginn var auk
þess reglulega íjallað í íslenskum dagblöðum og tímaritum á fyrstu áratug-
um aldarinnar svo að hugmyndir hans voru ágætlega kunnar í landinu.
Hugsjónir lífhyggjunnar festast samt sem áður einkum í sessi með fyrir-
lestrum og skrifum Sigurðar Nordals, enda var hann vinsæll meðal lærðra
og leikra og virtur af ólíkum hópum manna. í menningarstarfi á millistríðs-
árunum verður lífhyggjan áberandi í bókmennta- og listsköpun en einnig í
stofnun útivistarhreyfinga á borð við Ferðafélag íslands og farfuglahreyfing-
una sem sett voru á fót 1927 og 1939.71 Það má því fullyrða að þessi marg-
þætta stefna hafi verið mikilvægur hugmyndalegur grundvöllur í íslensku
samfélagi á þessum tíma rétt eins og í nágrannalöndum.