Tímarit lögfræðinga - 01.12.2013, Síða 35

381
Lög verða ekki til í tómarúmi. Þeim er ætlað að afstýra hættum
eða leysa vandamál. Lögin standa og falla með því hvernig þau
svara kalli tímans, samræmast réttarvitund almennings og byggjast
á viðurkenndum siðfræðilegum undirstöðum. Með þessu er vísað
til þess að milli siðvitundar og laga þarf að ríkja ákveðið lágmarks-
samræmi, hvort sem við teljum að lög séu sprottin af siðferði eða að
siðferðið mótist af lögum. Verði gjáin þarna á milli of breið mun
eitthvað þurfa undan að láta. Flestir þeir sem hafa tjáð sig um það
efni eru sammála um að í slíku tilviki séu það lögin sem þurfi að
aðlagast umhverfinu en ekki öfugt, meðal annars vegna þess að al-
menningur þarf að bera lágmarksvirðingu fyrir lögum til að þau
geti gegnt hlutverki sínu.2 Þannig má gera ráð fyrir að ranglát eða
mjög vond lög séu ekki líkleg til langlífis. Þetta er nefnt hér vegna
þess að sú „tilraun“ sem fyrr var nefnd og felur í sér sífellda útvíkk-
un regluverksins er býsna djörf þegar haft er í huga að margt bend-
ir til þess að á sama tíma láti önnur „regluverk“, þ.m.t. siðferði og
trú, undan síga í okkar heimshluta.
Linnulaus fréttaflutningur af kynferðisbrotum, jafnvel með til-
heyrandi verknaðarlýsingum, sem fréttastofur veigra sér ekki við
að senda inn á hvert heimili á öllum tímum sólarhringsins, færir því
miður heim sanninn um það að mitt á meðal okkar búi æði margir
sem ekki kunna að draga mörk milli dyggða og lasta, milli góðs og
ills. Einkenni sjúks sálarlífs birtast okkur þannig daglega, en ekki er
jafn auðvelt að greina hvar tekist er á við hina undirliggjandi kvilla.
Hvar þiggur fólk leiðbeiningu, leiðsögn, andlega næringu og sið-
menntun svo nokkuð sé nefnt? Á okkar öld, sem iðulega er kennd
við upplýsingabyltingu, er enn ekki gerður nægilega skýr grein-
armunur á raunverulegum upplýsingum, í besta skilningi þess orðs,
og efni sem drepur hugsun og upplýsingu á dreif.
Nútímasamfélagið, með allri sinni upplýsinga- og fjarskipta-
tækni, löggæslu, vísindalegum framförum, menntastofnunum o.fl.
ætti samkvæmt flestum mælikvörðum að hafa burði til að takast á
við mál eins og kynferðisbrot gegn börnum. Árangurinn í þeim efn-
um er þó í besta falli umdeilanlegur. Samkvæmt tölfræði úr árs-
skýrslum frá embætti ríkissaksóknara gaf ákæruvaldið út 70 ákærur
vegna kynferðisbrota á árinu 2001, en 93 ákærur vegna slíkra brota
2 Um þetta efni voru H.L.A. Hart og Lon Fuller nokkuð sammála, þótt þá hafi greint á
um annað, sbr. fræga rökræðu þeirra sem hófst á síðum Harvard Law Review árið 1958.
H.L.A. Hart: „Positivism and the Seperation of Law and Morality“. Harvard Law Review
1958, bls. 593; Lon Fuller: „Positivism and Fidelity to Law – A Reply to Professor Hart“.
Harvard Law Review 1958, bls. 630. Hart varði einum kafla bókarinnar The Concept of Law
(1961) í þessa umræðu og Fuller svaraði fyrir sig í bók sinni The Morality of Law (1963).