Tímarit lögfræðinga - 01.12.2013, Blaðsíða 58

404
sem aðferðir sem gripið er til þegar vafi er fyrir hendi um hvort til-
tekið tilvik falli undir lagaákvæði. Í öðru lagi snýst hann um það
hvort rýmkandi lögskýring verði að rúmast innan lagaákvæðis og
hver séu tengsl þeirrar lögskýringarleiðar við t.d. lögjöfnun. Í þriðja
og síðasta lagi, að því er best verður séð, hverfist hann um það álita-
efni hvort lögskýringarleiðirnar feli aðeins í sér lýsingu á niðurstöðu
túlkunar lagaákvæðis eða séu aðferðir við að velja túlkunarkost. Verð-
ur nú vikið að viðhorfum nokkurra fræðimanna til lögskýring-
arleiðanna áður en þessi ágreiningur verður tekinn til nánari skoð-
unar.
Ármann Snævarr lýsir eðli lögskýringarleiðanna og tengslum
þeirra við lögskýringarsjónarmið svo:
Svo sem rakið hefur verið, horfa þessi atriði að því að leiða í ljós lögskýring-
arkosti að frumstefnu til. Valið á þeim kostum ræðst af ýmsum sjónarmið-
um, sem rakin hafa verið, og eru háð virðingu lögskýranda hverju sinni.
Niðurstaða á því vali nefnist samheitinu lögskýringarleiðir. Þar er um að
ræða árangur, málalok, af lögskýringarstarfseminni, en í fyrri tilvikum er
verið að skjóta stoðum undir málefnalegt val á lögskýringarkostum, þ.e.
undir ályktunina.2
Því næst lýsir hann lögskýringarleiðunum. Almenn lögskýring
er lögskýring samkvæmt orðanna hljóðan. Efnisinntak ákvæðis er
þá ákvarðað í samræmi við málvenjur, setningafræðileg sjónarmið
og aðra textaskýringu. Jafnframt er því hafnað að lagarök eða lög-
skýringargögn og –sjónarmið leiði til þess að velja beri „þrengri eða
rýmri skilning en þann, sem nærlægur er samkvæmt þessu“. Þrengj-
andi lögskýring sníði ákvæði þrengri efnisstakk en orð benda til og
rýmkandi lögskýring „bætir við tilviki sem ekki rúmast innan
ákvæðis samkvæmt textaskýringu“. Þá gerir Ármann greinarmun á
rýmkandi lögskýringu og svonefndri rúmri skýringu. Hið síðar-
nefnda sé túlkun lagaákvæðis „án þess að farið sé út fyrir vébönd
þess samkvæmt textaskýringu“.3 Tekur hann þó fram að rýmkandi
lögskýring sé lögskýringarkostur sem sé nærlægt að telja að laga-
ákvæði taki til og varðar ákvörðun á efni þess. Þegar þeirri ákvörð-
un er aftur á móti lokið taki við önnur fyrirbrigði, t.d. lögjöfnun. Efnisleg réttarregla sé í þessum tilvikum rýmri en orð lagaákvæðis
gefa merkingarfræðilega til kynna. Þá útskýrir hann rýmkandi lög-
2 Ármann Snævarr: Almenn lögfræði. Reykjavík 1989, bls. 477.
3 Ármann Snævarr: Almenn lögfræði, bls. 477.
4 Ármann Snævarr: Almenn lögfræði, bls. 478-479.
5 Ármann Snævarr: Almenn lögfræði, bls. 372.