Tímarit lögfræðinga - 01.12.2013, Blaðsíða 45

391
skilyrði kaupsamninga um fasteign að þeir séu í skriflegu formi. Er
þetta skýrlega tekið fram í athugasemdum sem fylgdu frumvarpi
tilgreindra laga og bætt við að þetta sé „nýmæli í íslenskum rétti og
raunar frávik frá þeirri grundvallarreglu fjármunaréttar að munn-
legir samningar séu jafngildir skriflegum“. Loforð eru lítils virði í
dómsölum hafi þau ekki verið skjalfest og vottuð. Eiður og heitv-
inning fyrirfinnast vart í réttarframkvæmd lengur. Af lagafram-
kvæmd má álykta að þröngur skilningur sé lagður í það hjá íslensk-
um dómstólum hvaða reglur teljist til skuldbindandi réttarreglna.
Fyrrgreind áhersla á lagabókstafinn og lögin sem lokað kerfi bygg-
ist á þeirri vildarréttarlegu sýn á lögin að þar sé að finna öll svör við
því hvar mörkin verði dregin milli leyfilegra og óleyfilegra athafna,
milli þess sem er löglegt og löglaust. Í heimi þar sem reglurnar bíða
manns við hvert fótmál er ef til vill ekki óeðlilegt þótt fólki hætti til
að einblína á ramma laga og reglna sem hinn eina mælikvarða á
athafnir sínar. Í sjálfu sér er ekkert undarlegt við það því sterkir
kraftar búa að baki regluvæðingunni, svo sem kröfur um hag-
kvæmni, hagræðingu, fyrirsjáanleika o.fl. Þessir drifkraftar eru þess
eðlis að margt í gerðum okkar og athöfnum hefur færst frá því að
teljast siðferðilegt og verið sveigt undir ósiðferðilega mælikvarða,
ekki síst efnahagslega. Birtist þetta m.a. í því að tilvísun til arðsemis-
kröfu trompar öll önnur sjónarmið þegar annars stöndug fyrirtæki
tilkynna um fjöldauppsagnir starfsmanna. Samfélagið lætur sér
lynda að peningar séu þannig teknir fram yfir fólk. Skilin milli þess
sem við köllum lög og þess sem gengur undir því mikilfenglega
nafni markaðurinn eru ekki alltaf skýr. Með fulltingi fjármagns og
„lobbyista“ hefur markaðurinn smám saman hert tökin á lýðræð-
inu, svo að jafnvel mætti líkja því við kverkatak.30
Jafnvel þótt menn vilji trúa því að lög séu alls megnug er ekki
með öryggi unnt að bóka að farsæld og velferð fylgi með í þeim
kaupum. Almenningur ber ríka ábyrgð í þessu sambandi og getur
ekki afsalað sér aðhaldshlutverki sínu, hætt að ræða siðfræðikenn-
ingar né kastað siðferðisvitund sinni fyrir róða sem hverjum öðrum
gömlum og óþörfum farangri.
Sagan sýnir að takmörk eru fyrir því hversu langt löggjafinn
getur gengið í þeirri viðleitni sinni að reyna að útrýma eða breyta
grundvallarreglum mannlegs samfélags. Ekki þarf að líta lengra
30 Í aðdraganda bankahrunsins gumaði Viðskiptaráð af því að Alþingi hafi í um 90% til-
vika farið eftir tillögum ráðsins: „Athugun Viðskiptaráðs sýnir að Alþingi fór í 90% tilfella að
hluta eða öllu leyti eftir tilmælum ráðsins. Það var því aðeins í 9 tilfellum sem Alþingi komst að
gagnstæðri niðurstöðu.” Skoðun Viðskiptaráðs 20. júní 2006, aðgengileg á www.vi.is/files/
1082111901Al%C3%BEingi%20fer%20eftir%20ums%C3%B6gnum%20Vi%C3%B0skiptar
%C3%A1%C3%B0s.pdf. Skoðað 17. febrúar 2014.