Tímarit lögfræðinga - 01.12.2013, Page 48

394
slík lög ekki líkleg til að halda gildi um langa hríð. Við slíkar að-
stæður er jafnvel harðasta vopnavald ólíklegt til að halda sterkri
siðferðilegri undiröldu í skefjum til langframa. Hver og einn borg-
ari gegnir mikilvægu hlutverki í þessu stóra samhengi. Það er hlut-
verk sem krefst meðal annars árvekni, ábyrgðar og þátttöku í al-
mennri umræðu.
Hafandi sagt það sem fyrr greinir um þau siðferðisgildi sem
staðist hafa tímans tönn er þó nauðsynlegt að taka fram að enn
mætti lýsa samræðum okkar um siðferðismál með þeim orðum Vol-
taires að þar sé aðeins fáfengilegur hávaði á ferð.32 Ástæðan er sú að í
erfiðum málum þar sem báðir eða allir hlutaðeigandi aðilar hafa
nokkuð sér til varnar, þá veitir siðferðið sem slíkt engin svör við því
hvernig leiða beri deiluna til lykta. Hvernig gætum við t.d. án laga
leitt til lykta ágreining um það hvort samkynhneigðir einstalingar
skuli fá að ganga í hjúskap hver með öðrum? Það er við þessar að-
stæður sem okkur verður mikilvægi lagareglnanna ljóst. Lögin
þjóna á þennan hátt auðsjáanlega þungamiðjuhlutverki í nútíma-
samfélagi, en svo sem hér hefur verið vikið orðum að þá nægja jafn-
vel ítarlegustu reglur ekki í öllum tilvikum. Eitthvað meira þarf til
að koma svo menn geti með góðum vilja og öllum sínum mætti
reynt að fylla sem best upp í tómarúmið sem stendur milli laganna
og þess sem kalla mætti bestu tegund mannlegs samfélags, þar sem
friður, farsæld, velsæld og kærleikur ríkja. Að mati undirritaðs er
ástæðulaust að ýta slíku tali frá sér sem draumsýn. Hvar væri mann-
kynið statt ef það hefði ekki virkjað ímyndunarafl sitt til að nálgast
draumsýnina um betra líf?
Hvað sem líður öllu tali um aðgreiningu laga og siðferðis telur
höfundur að ýmis teikn séu á lofti um að þróunin sé nú frá aðskilnaði
til sameiningar. Þegar það gerist, að menn sem brotið hafa gegn því
sem kalla má gott siðferði, hafa brugðist trausti, ekki sýnt samborg-
unum sínum lágmarksvirðingu o.s.frv., getur vel verið að til skamms
tíma sé viðkomandi stætt á að vísa til þess að reglur skorti. Reynslan
sýnir, svo ekki verður um villst, að gagnvart slíkum vörnum rís upp
andófsbylgja og almenn krafa um viðbrögð af hálfu eftirlitsaðila eða
ríkisins. Þannig verður til umhverfi þar sem lögin ganga sífellt lengra
í því að setja reglur um það sem áður var eftirlátið almennri fram-
kvæmd og siðvenju. Hið þanda regluverk er því ef til vill ekki einget-
ið afkvæmi vildarréttarins. Hér sem annars staðar getur heildræn
skoðun verið til skilningsauka, því krafan um sífellt víðtækari löggjöf
er einnig myndbirting hinnar gömlu og klassísku afstöðu manna til
laganna, þ.e. að lög eigi að vera í samræmi við gott siðferði, réttlæti
og dyggðir. Að þessu athuguðu er freistandi að setja fram þá Ftilgátu
32 Voltaire: Zadig eða örlögin. Reykjavík 2007, bls. 47.