Tímarit lögfræðinga - 01.12.2013, Blaðsíða 51

397
reglur og skýra á ýmsan máta eins og lög, þar sem reglurnar eru
beittar aðferðum sundurgreiningar, röðunar og flokkunar, getur
skapast viss hætta á því að vanræktir verði mikilvægir þættir eins
og tilfinningagreind og skilningur á aðstæðum sem oft og tíðum
geta verið viðkvæmar.
Öll samfélög manna, að fornu og nýju, í lengd og bráð, byggjast
á siðfræðilegum grunni. Það sem talið er siðvendni kann að breytast
frá einum tíma til annars, svo sem glöggt má t.d. sjá af breytingum
á því hvað telst leyfilegt í kynferðismálum og umræðum um þau
efni. Hinir siðfræðilegu hornsteinar mannlegs samfélags eru hins
vegar stöðugir og sígildir.
Hér erum við komin aftur á þann stað sem lagt var upp frá. Sið-
ferðisreglur og lagareglur þjóna því sameiginlega markmiði að
tryggja stöðugleika í samfélagi manna. Mennirnir hljóta hins vegar
ávallt að setja markið hærra en að ná stöðugleika og fyrirsjáanleika.
Hið endanlega markmið hlýtur einnig að ná lengra en til þess eins
að tryggja frelsi og réttindi, þ.m.t. mannréttindi. Markmið eins og
farsæld, friður og sátt35 standa í kjarna flestra siðfræðikenninga. Svo
langt getur enginn maður náð og engin þjóð eða samfélag án þess
að bera virðingu fyrir og iðka þær dyggðir sem vísa leiðina að mark-
inu. Það samfélag er hins vegar augljóslega veikt þar sem lestirnir
hafa náð yfirhöndinni.
Vestræn læknavísindi liggja víða undir ámæli fyrir að hneigjast
um of til þess að huga að einkennunum fremur en rótum sjúkleik-
ans. Sem dæmi mætti nefna að læknir ávísi lyfjagjöf en vanræki að
ráðleggja fólki um bætta lífshætti, t.d. með gönguferðum og hollara
mataræði. Þetta er nefnt hér vegna þess að finna má hliðstæða til-
hneigingu í réttarkerfi okkar. Lögregla, ákæruvald, dómstólar og
fangelsisyfirvöld eyða, sem fyrr segir, gríðarlegri orku í að bregðast
við lögbrotum og afleiðingum þeirra. Líta má svo á að þessi brot séu
sjúkdómseinkenni og að hinir undirliggjandi sjúkdómar fái enga
meðferð heldur haldi áfram að draga þrótt úr hinum þjáða sjúklingi.
Ekki væri fjarri lagi að líta svo á að fjármunum hins opinbera, tíma
og orku væri vel varið til þess að vekja máls á og beina athygli að
því hvað sé ábyrg framkoma við börn, hvað sé til fyrirmyndar,
hverjar séu dyggðir foreldra, kennara og uppalenda, í stað þess að
beina orku almennings og um leið löggjafans og framkvæmdar-
valdsins að skuggahliðum samfélagsins, eins og þær birtast okkur í
umfjöllun um kærur, lögreglumál, sakamál og refsidóma. Hugsan-
lega mætti freista þess með löggjöf að stuðla markvisst að eflingu
mannskilnings, samlíðunar, samvisku, siðvitundar og almennrar
35 Með þessu vísar undirritaður til þess að jafnvel í ríki þar sem mannréttindi eru að fullu
virt geta borgararnir verið ömurlega vansælir.