Arkitektúr og skipulag - 01.03.1989, Blaðsíða 74

MINNI GERA MEIRA
eir lesendur sem álíta titil þessarar greinar þýðingu á hinu
frœga slagorði „Less is more“ eru á villigötum varðandi
inntak greinarinnar. Eg viðurkenni, að ég gerði það af
stráksskap mínum að velja titil, sem hefur vissa skírskotun í slagorðið
en vil um leið benda á.aðhérstendur orðið „ minni “ ekki sem miðstig
lýsingarorðsins „lítill“ heldur sem nafnorðið minni í merkingunni
skírskotun .minning. Islendingarœttunúaðveraorðnirsérmeðvitaðir
um það hvernig nota má minni í arkitektúr og eru t.d. náttúruminni í
verkum Guðjóns Samúelssonar nærtœkt dæmi. Þá er skemmst að
minnast ummœla Hrafns Gunnlaugssonar um eigin kvikmynd „I
skugga hrafnsins “ þar sem hugtakið kom fyrir í u.þ.b. annarri hverri
setningu.
1 alþjóðlegum stefnum í byggingarlist var það um langan aldur
allsráðandi að teikna í módernískum stíl, sem mátti ekki bera nein
merki þjóðlegrar byggingarlistar. Hann var því eins um mestallan
heim og þar afleiðandi að margra mati alþjóðlegur. Trúlega hefði
byggingarstíll Marsbúa verið jafn-alþjóðlegur hér, efþeir væru til og
ættu sér á annað borð einhverja byggingarhefð. Þótt telja verði
modernismann afar mikilvægan hlekk í þróun byggingarlistar má
segja, að hann hafi í höndum flestra orðið að stöðnuðu stilbrigði. I
stað þess að skapa manneskjulegra umhveifi og vistlegar íbúðir
leiddi hann oftast til ópersónulegs, kaldranalegs arkitektúrs.
Modernisminn ruddi samt nýja braut í byggingarlist og lagði grunninn
að þeirri fjölnýtistefnu í arkitektúr, sem segja má að ríki í dag. Þótt
fjölnýtistefna þessi (pluralismi) geti verkað ruglingsleg og stefnulaus
á marga, erhún trúlega okkar besta verkfœri til að skapa umhverfi og
byggingar í okkar eigin tíðaranda. Þessi pluralismi er, eins og
funksjónalisminn var í raun og veru í eðli sínu vinnuaðferð en ekki
ófrávíkjanleg uppskrift að formum í arkitektúr. En hann gengur
lengra en fyrri stefnur, sem verkuðu útilokandi, þ.e. gerðu vissform
og úrlausnir nær ólöglegar. Modernisminn var þó þeim sem skildu
hann til hlítar ekki sú formlega hreinstefna(purismi), sem flestir
töldu, og getum við t.d. litið á tvö verk einna stærstufrumkvöðla hans
eins og Totaltheater Gropíusarfrá !927og Ronchamp-kapellu 1953-
5 Le Corbusiers því til áréttingar.
Pluralisminn (greinarhöfundur lýsir eftir betri þýðingu en
fjölnýtistefnu) þarf aftur á móti ekki að kveða niður neitt slœman
draug líkt og hagnýti- og nýtímastefnan þurftu, þ.e. síðklasst'sku
stefnuna, heldur leggur hann grunninn að marktœkum (significatif),
staðtengdum arkitektúr, en er um leið algild vinnuaðferð,þ.e.a.s. virk
í öllum löndum. Christian Norberg-Schulz bendir á það í bók sinni
um Táknmerkingar í vestrœnni hyggingarlist, að pluralisminn sé í
raun rökrétt framhald og um leið orsakarökleiðsla (synthesa) á
þróunarsögu vestrænnar byggingarlistar.
Fjölnýtistefna er trúlega sú vinnuaðferð, allt í senn sveigjanleg og
ýtarleg, sem geturtryggt okkur hvað mannlegast umhverft og byggingar
á leið okkar inn í tuttugustu og fyrstu öldina. Pluralisminn leggur
nefnilega mikla áherslu á gildi menningarlegra sérkenna, tengsl við
umhverfið, náttúrlegt og mannlegt, sem og á menningarlega þætti
almennt (list, trúarlíf og þjóðlíf). Það hefur því fœrst í vöxt að
arkitektar leitifyrir sér íþeim menningarlega arfi semfyrir er, þannig
að um leið ogþeir teiknafyrir mann framtíðarinnar, gefiþeir honum
kost á aðfinnafyrir sínum eigin menningarrótum.
Hin aðskiljanlegustu minni skjóta upp kollinum hér og hvar og gefa
oft skemmtilega útkomu, sem eykur gildi viðkomandi bygginga. Eg
hefhér valið nokkurdœmimisaugljós, eins og verða vill. Sum tengslin
eru eftii vill minn eigin hugarburður, en önnuraugljósari. Hvað sem
því líður má benda á að oft verða slík tengsl til ómeðvitað hjá
hönnuðum og listamönnum. Við vitum ekki alltaf hvaðan andagiftin
kemur, og viljum gjarnan trúa því að Aþena hafi stokkiðfullsköpuð úr
höfði okkar. En það þarfalls ekki að rýra gildi verksins þótt tengsl
þess við menningararf séu augljós, síður en svo að mínu mati.
Fyrsta dæmið sem ég tek er nokkuð almennt, en það er aukin notkun
keramikflísa ífrönskum byggingum. Meðþessari utanhússklæðningu
erað vissu leyti höfðað til eldri byggingarhefða.þ.e. múrsteinsveggja,
en þessarflísar hafa oft svipuð mál og staðlaðir múrsteinar (5,5 x 22
cm séð á vegg). Henri Sauvage gerði til dœmis frægt hús við Rue
Vavin- götu og myllan í Noisiel austan Parísar frá 1872 er einstœð
bygging ísinni röð og á sínum tíma. Náttúrleg jarðefni staðarins gáfu
Jules Saulinier hið fjölbreytilegasta efni í múrsteina byggingarinnar,
sem hann notaði svo á meistaralegan hátt, til að gefa útveggjunum
aukið lífinn á milli járnbindiverksins.
Þegar Architecture Studio vinnuhópurinn þurfti að lífga uppá
tiltölulega lokaðan vegg, datt þeim í hug að mynda götu- og
neðanjarðarlesta(metro)kort Parísar á vegginn með keramikflísum.
Inn á kortið merktu þeir svo gönguleiðir á næstu neðanjarðarstöð, og
áœtlaðan göngutíma. Sama teiknistofa gerði einnig leik- og barnaskóla
þann, sem við sjáum á næstu tveim myndum. Hógværari útfærsla
götumegin, en mikil litagleði og vottur af postmodernisma í
leikvallarhlið hússins. Hver kannast ekki við Ronchamp- kapelluna
eftirLe Corbusier? Hérsýnistmérhinn ungi og atkvæðamikli arkitekt
Christian de Portzamparc hafa notað hana í þaklausn sinni á Parc de
la Villette.
A áttunda áratugnum kom fram áberandi arkitekt að nafni Jean
H. Savage, Rue de Vanves.
72
ARKITEKTUR OG SKIPULAG