AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.03.1993, Qupperneq 85

ÞAÐ ER ERFITT AÐ GEFA
ARKITEKTUM HEILRÆÐI
viötal viö Gísla Halldórsson arkitekt
Gísli Halldórsson er einn af elstu starfandi
arkitektum hér á landi. Hann er fæddur á
Kjalamesi, en fluttist eins árs gamall ásamt
foreldrum sínum til Reykjavíkur og hefur
búið þar og starfað síðan.
Gísli stundaði nám í arkitektúr við Listaakademíuna í
Kaupmannahöfn, þaðan sem hann lauk prófi árið 1947. Þá
þegar hafðihannrekið teiknistofu í Reykjavík í félagi við
aðra um árabil. En vegna stríðsins varð hann að gera hlé á
námi. Gísli er enn í fullu starfi sem einn af eigendum
Teiknistofunnar Ármúla 6 í Reykjavík. Á þeim liðlega 50
árum, semhann hefur rekið teiknistofu, hafa miklar
breytingar átt sér stað í íslensku þjóðfélagi. Geysilegar
tækniframfarir hafa orðið og ekki síst innan byggingar-
iðnaðarins. Gísli hefur fylgst af áhuga með þróuninni og
lagt sinn skerf til byggingamála allt frá því að hann hóf
nám í trésmíði fyrir rúmum 60 árum.
„Ég byrjaði að læra trésmíði 1930 og lauk sveinsprófi eftir
fjögurra ára nám. Árið 1935 sigldi ég til Kaupmannahafnar
til að halda áfram námi í byggingarlist. Ég byrjaði á
svokölluðum byggingameistaraskóla sem var fjögurra ára
nám en það var hliðstætt tæknifræðinámi í dag. Það var
litið á það nám sem ágætis forskóla fyrir „akademíið” eða
listaháskólann.
Á þessum tíma fóru flestir íslenskir námsmenn til náms í
Kaupmannahöfn en þó voru þeir famir að dreifast víða um
Evrópu. Þarna voru mjög margir Islendingar við nám á
millistríðsárunum, en það voru einungis fimm við nám í
arkitektúr. Einnig höfðu örfáir lokið námi í faginu og voru
farnir heim.
Það voru vissir erfiðleikar fyrir mig að ljúka námi. Þannig
var, að ég var að mestu leyti í Kaupmannahöfn frá 1935 til
1940, að undanskildu einu sumri. Ég var búinn með
skólann vorið 1940 og ætlaði heim í sumarfrí. Þá var
stríðið skollið á. Ég ætlaði heim með Gullfossi 10. apríl, en
daginn áður hertóku Þjóðverjar Danmörku, þannig að ég
komst hvergi. Ég var eiginlega á götunni fram í september,
en þá var Esjan send að heiman til að sækja íslendinga. Ég
hafði sent allan farangur heim um vorið, þannig að það var
ekki um annað að gera fyrir mig en að halda áætlun og fara
heim. Ég var þá ekki búinn að ljúka prófi og lauk því ekki
fyrr en 1947, eða rétt eftir að stríðinu lauk.
I millitíðinni eða árið 1940 hafði ég sett upp teiknistofu
hér ásamt Sigvalda Thordarsyni. Það var líkt á komið með
honum og mér, að hann hafði flosnað upp frá námi vegna
stríðsins og gat heldur ekki lokið prófi fyrr en eftir stríð.
Á þessum árum var nýstofnað Húsameistarafélag íslands,
en síðar var nafninu breytt, um 1950 í Arkitektafélag
Islands. Þá munu hafa verið starfandi um 10 arkitektar í
landinu. Þegar við komum heim var ekki um auðugan
garð að gresja. Við ætluðum að sjálfsögðu að fá vinnu hjá
einhverjum arkitekt, en það hafði enginn neitt að gera,
ekki einu sinni húsameistari ríkisins, enda höfðu ekki
verið byggðar nema 25 íbúðir árið 1940. Kreppan var í
algleymingi og stríðslætin ekki byrjuð hérheima. Svo það
var ekki annað að gera fyrir okkur en að setja upp teiknistofu.
Þó að lítið væri að gera, var betra að reyna að gera eitthvað
þar en að gera ekki neitt. Síðan fór þetta vaxandi, þannig
að við fengum fljótlega eitt eða tvö hús til að teikna og
vorum ánægðir með það til að byrja með. Upp úr árinu
1941 fór vinna að aukast og varð yfirgnæfandi fyrir alla
sem stunduðu húsateikningar öll stríðsárin.”
Hvernig öflubuð þib verkefna?
„Til að byrja með gekk maður helst til kunningjanna og
reyndi að sannfæra þá um, að það væru góðir tímar fram
undan til þess að fara að byggja. Það var þá mjög nýtt að
hús væru teiknuð af arkitektum. Byggingameistararnir
margir hverjir höfðu teiknað talsvert af húsum, en það var
farið að minnka. Gömlu byggingameistaramir stóðu sig
mjög vel. Húsin voru lítil og einföld, þannig að
byggingamátinn var góður hjá þeim að mörgu leyti. Einkum
átti þetta þó við um timburhúsin. En eftir að þessi nýja
tækni, steinsteypan, var búin að ryðja sér til rúms á tíu
árum, voru það aðallega arkitektar og tæknifræðingar sem
teiknuðu megnið af húsunum. Þetta var á árunum 1941-
1948, þá var mikið byggt meðal annars Norðurmýrin og
Hlíðarnar. I byrjun voru þetta aðallega íbúðarhús en síðan
var talsvert um iðnaðarhúsnæði. Það þurfti að teikna
frystihús vítt og breitt um landið, því þá var frystitæknin
að ryðja sér til rúms. Einnig var mikið byggt af skólum og
félagsheimilum.
Eftir 1947 fór að draga úr framkvæmdum í Reykjavík og
á landsbyggðinni og á árunum 1948-49 verður mikil
stöðnun. Þá hafði verið sett á sérstakt Fjárhagsráð, til að
takmarka allar framkvæmdir.”
83