AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.03.1993, Blaðsíða 84

Víninu var hellt varlega yfir í karöfluna þannig að gruggið
síaðist frá og vínið væri tært og fagurt. Karaflan varð tákn
um fyrirhöfn og vöndun og smám saman var farið að
leggja mikið upp úr fallegum og vönduðum karöflum.
Undir borðvínin voru gerðar háar og belgmiklar karöflur,
stundum tappalausar, enda var ekki búist við að vínið
stæði lengi í þeim. Þessar karöflur voru því sléttar og
glansandi innan í hálsinum eins og annars staðar. Sams
konar eða svipaðar karöflur voru einnig hafðar í
svefnherbergjum undir vatn. Þessar karöflur voru gjama
úr blásnu gleri, og stöku sinnum var skorið í þær mynstur
eða áletrun af einhverju tagi, en í þær var þó oft eytt minni
vinnu en litlu karöflumar. Sumum þeirra fylgdu glös þótt
það ætti frekar við um minni karöflumar.
Karöflur undir betri vín voru oftast smærri og gerð þeirra
öll vandaðri. Þær voru stundum úr kristal, oft fagurlega
skreyttar útskurði eða mynsturblæstri og ætlaðar sem
augnayndi ekki síður en ílát. Allar voru þær hálslangar
með þungum og þéttum töppum úr sama efni, en þeir voru
látnir falla langt ofan í hálsinn til að loka algerlega fyrir
súrefni að víninu. Hálsinn var því eins og sandblásinn
viðkomu að innan. Lögun belgsins var mjög mismunandi
og háð listrænum smekk hönnuðarins. Karöflur undir
brennda drykki og líkjöra voru að jafnaði belgminnstar og
stöku sinnum eilítið flatar.
Lítil staup fylgdu oft í stíl við fínustu karöflumar og í
einstaka tilfellum voru einnig víðar ávaxtaskálar á háum
fæti hluti af þessari tignarlegu heild.
Sumir húsbændur létu merkja sér eða ættinni karöflumar,
og stöku sinnum var nafn vínsins greypt í útflúrið (þetta
átti einkum við á vínræktarjörðum í Mið-Evrópu).
Vinsælum og merkilegum karöflum var oft gefið nafn og
var þá nafnið stundum greypt í karöfluna.
Karöflur hafa geymst vel, enda vom þær þungar og efnis-
miklar og venjulega ekki í daglegri notkun. Enn er til á
Norðurlöndum mikið af karöflum sem framleiddar voru
um miðja nítjándu öld. Margar af elstu karöflunum voru
framleiddar í Danmörku. Þá var um tíma bannað að blása
gler í Danmörku af hættu við útrýmingu skóga og fagmenn
frá Þýskalandi og Englandi komu til sögunnar og
framleiddar voru karöflur og fleiri vandaðar glervörur við
Nöstetangen við Hokksund eftir eigin fyrirmyndum. Eftir
það fleygði gerðkaraflana fram og þær urðu fastur hluti af
innbúi á betri heimilum Norðurlandabúa undir aldamótin
1900. Eiginleg fjöldaframleiðsla varð aldrei á karöflum,
enþó voru framleiddarnokkuð margarmeð sama móti, allt
frá nokkrum tugum og upp í nokkur þúsund eins og af
karöflunni „Edward” sem var framleidd allt frá árinu
1886-1940. Eftir að hætt var að framleiða „Edward” hélst
lögun hans í mörgum nýrri karöflum allt fram á okkar
daga.
Flestar karöflur bera aldurinn vel, en stundum koma í þær
rispur og brúnir skarðast. Suma þessa galla er hægt að gera
við með slípun þannig að þeir hverfi algerlega. Hægt er
líka að láta gera nýjan tappa í karöflu sem sýnilega hefur
haft tappa í upphafi en hann síðan týnst, það er að jafnaði
betri lausn en að nota tappa úr annarri karöflu.
Gömul karafla nýtur sín best þar sem hún fær að standa á
áberandi stað, helst við kertaljós og með blómum. Þar er
hún ímynd gamallar rómantíkur og friðar. ■