Íslenska þjóðfélagið - 23.12.2021, Qupperneq 4

„Þessi veröld sem við búum í var skrifuð af körlum, um karla og fyrir karla“
4 ..
questions were: (1) What is the proportion of women on the boards of
companies in Akureyri in the years 2011-2017? (2) Has the number of wo-
men on the boards of companies in Akureyri increased or decreased more
in the years 2011-2017 compared to in general in Iceland? (3) What are
the attitudes of board members with regard to gender quotas on boards
and their experiences? The results show that the proportion of women
on corporate boards in Akureyri was 14% in 2011 and rose to 36% in
2017. The increase was greater for companies in Akureyri than for the
whole country. Attitudes towards the gender quota were generally positive
and some considered it a necessary action to equalize the gender ratio on
corporate boards and change prevailing attitudes within society, but parti-
cipants still experienced little change even though the gender quota was
bound by the law. It is important to impose penalties on companies that
do not meet the requirements of at least 40% of women or men on comp-
any boards, because only this way can the human resources of society be
utilized properly.
Keywords: Gender equality – Gender equality Quotas – Women –
Corporate boards
Inngangur
Frá árinu 2007 hefur Ísland verið efst á lista World Economic Forum yfir þjóðir heims hvað varðar
jafnrétti kynjanna (World Economic Forum, 2020). Atvinnuþátttaka kvenna á Íslandi er með því
hæsta sem gerist síðustu áratugi eða í kringum 78% (Hagstofan, 2020a) og mun hærra hlutfall
kvenna en karla hefur háskólagráðu (Hagstofan, 2020b). Þrátt fyrir langa atvinnuþátttöku kvenna og
hátt menntunarstig þeirra virðast konur samt ekki eiga eins greiða leið og karlar í æðstu stjórnunar-
stöður fyrirtækja á Íslandi þó hlutfallið hafi hækkað aðeins hjá fyrirtækjum með fleiri en 50 starfs-
menn á síðustu árum (Hagstofan, 6. maí 2020). Það að konur eigi ekki eins greiða leið og karlar í
æðstu stjórnunarstöður er ekki einsdæmi fyrir Ísland því þrátt fyrir framgang kvenna á vestrænum
vinnumarkaði síðustu áratugi eru konur enn í minnihluta í stjórnunar- og hátekjustörfum, sérstaklega
innan fjármálamarkaðarins og hjá stærri fyrirtækja-samsteypum (Bertrand, Black og Jensen, 2014).
Hlutfall kvenna í stjórnum íslenskra fyrirtækja hefur vissulega breyst á undanförnum árum og má
það að öllum líkindum rekja til laga nr. 13/2010 um breytingu á lögum um hlutafélög og lögum um
einkahlutafélög sem tóku gildi í mars 2010. Í þeim lögum er kveðið á um að hlutfall kvenna og karla
í stjórnum þeirra félaga sem hafa 50 starfsmenn eða fleiri að jafnaði á ársgrundvelli skuli ekki vera
undir 40%. Þessi lög tóku strax gildi hjá opinberum hlutafélögum en öðrum hlutafélögum var gefinn
tími fram í september 2013 til að aðlagast breytingunni. Ísland var því á meðal fyrstu ríkja heims
til að binda kynjakvóta í lög í því sjónarmiði að rétta af hlut kvenna og stuðla að kynjajafnrétti í
stjórnum fyrirtækja (Auður Arna Arnardóttir og Þröstur Olaf Sigurjónsson, 2015).
Mikilvægt er að skoða vel áhrifin af slíkri lagasetningu og hvernig til hafi tekist, ekki bara meðal
fyrirtækja á höfuðborgarsvæðinu heldur líka hjá fyrirtækjum í sveitarfélögum á landsbyggðinni.
Nokkrar rannsóknir hafa skoðað áhrif þessara laga á kynjahlutfall í stjórnum íslenskra fyrirtækja og
viðhorf stjórnenda til þeirra (sjá t.d. Auður Arna Arnardóttir og Þröstur O. Sigurjónsson, 2015; Guð-
björg L. Rafnsdóttir, Laufey Axelsdóttir, Sunna Diðriksdóttir og Þorgerður Einarsdóttir, 2015) en í
langflestum tilvikum beinast þessar rannsóknir að fyrirtækjum á höfuðborgarsvæðinu eða landinu
í heild sinni og er þá vægi sveitarfélaga á landsbyggðinni mjög lítið. Það hefur hins vegar vantað
að greina stöðuna í einstökum byggðarlögum á landsbyggðinni og er þessari rannsókn ætlað að
bæta að nokkru úr þeirri vöntun með því að beina sjónum hennar að fyrirtækjum á Akureyri, einum
af stærstu þéttbýliskjörnunum utan höfuðborgarsvæðisins. Akureyri er frekar lítið samfélag miðað
við höfuðborgarsvæðið og því spurning hvort áhrif lagasetningarinnar til að auka hlutfall kvenna í