Íslenska þjóðfélagið - 23.12.2021, Blaðsíða 7

Hjördís Sigursteinsdóttir og Kristín Helgadóttir
7 ..
tækja á Standards & Poor´s 500 listanum. Rannsóknir þeirra sýna að konur eru sjaldnar fjarverandi
á fundum en karlar og koma betur undirbúnar til fundar en þeir. Betri mæting leiðir almennt til meiri
upplýsingaöflunar, meiri virkni á fundum og rýni á daglegan rekstur, sem aftur leiðir til betri stjórnar-
hátta. Þetta hafði jákvæð áhrif á mætingu og vinnu þeirra karla sem fyrir voru í stjórn fyrirtækjanna.
Þá benda þeir Adams og Ferreira einnig á að nýrra stjórnarfólk mæti oftar en það stjórnarfólk sem
setið hefur lengur í stjórn, sem í flestum tilfellum voru karlar, en velta þó upp þeirri spurningu hvort
almennt aukin rýni stjórnar hafi þessi jákvæðu áhrif frekar en kynjasamsetning stjórna. Þá spyrja
þeir einnig hvort arðsamari fyrirtæki séu líklegri til að sækjast eftir því að fá konur til sín í stjórn eða
hvort það séu konurnar sjálfar sem sækist eftir því að komast í stjórn hjá arðsamara fyrirtæki. Jafn-
framt hafa rannsóknir sýnt að konur hafa minna tengslanet en karlar og það hamlar þeim að komast
til áhrifastarfa og í stjórnir fyrirtækja (Durbin, 2011; Linehan og Scullion, 2008; Ragins, Towsnend
og Mattis, 1998). Niðurstöður rannsóknar Linehan og Scullion (2008) benda til þess að karlar, sem
ríkjandi hópur, viðhaldi yfirburðum sínum með því að útiloka konur frá óformlegum samskiptum
við tengslanet. Þau álykta svo að ef konur hefðu greiðari aðgengi að góðum tengslanetum kæmust
þær auðveldar í hærri stöður og stjórnir fyrirtækja.
Kynjakvóti og stjórnun fyrirtækja
Meginmarkmið kynjakvótalaganna er að stuðla að jafnari hlutföllum kvenna og karla í áhrifastöðum
með auknu gagnsæi og greiðara aðgengi að upplýsingum, auk þess sem talið er að aukið kynjajafn-
rétti stuðli að minni einsleitni stjórna (Auður Arna Arnardóttir og Þröstur Olaf Sigurjónsson, 2015).
Kjarninn í löggjöfinni voru rökin fyrir mikilvægi kvenna fyrir velferð samfélagsins og arðsemi fyrir-
tækja (Axelsdóttir og Einarsdóttir, 2017). Íslensku lögin um kynjakvóta gengu þó lengra en þau
norsku að því leyti að þau ná bæði til hlutafélaga og einkahlutafélaga, auk lífeyrissjóða sem var bætt
við í september 2011 (Lög um breytingu á lögum nr. 129/1997, um skyldutryggingu lífeyrisréttinda
og starfsemi lífeyrissjóða, með síðari breytingum nr. 122/2011), á meðan norsku lögin ná aðeins til
fyrirtækja í eigu ríkisins og skráðra félaga (Auður Arna Arnardóttir og Þröstur Olaf Sigurjónsson,
2015). Engin raunveruleg viðurlög eru þó tilgreind í íslensku lögunum um kynjakvóta í stjórnum
fyrirtækja náist ekki lágmarkshlutfall. Þó er fyrirtækjum skylt að sundurliða upplýsingar um hlut-
föll kynja í stjórnum í tilkynningum til hlutafélagaskrár og fást ekki skráðar nýjar stjórnir nema
þær samræmist lögunum (Auður Arna Arnardóttir og Þröstur Olaf Sigurjónsson, 2015; Guðbjörg
Linda Rafnsdóttir og Margrét Þorvaldsdóttir, 2012). Storvik og Teigen (2010) benda á að ef ekki
hefðu verið nein viðurlög hefði ekki tekist svona vel til við að innleiða lögin um kynjakvóta í stjórn
fyrirtækja í Noregi. Niðurstöður rannsóknar Þorgerðar Einarsdóttur o.fl. (2019) meðal stjórnenda
250 stærstu fyrirtækja á Íslandi leiða í ljós að konur eru hlynntari kynjakvóta en karlar. Þær telja
undirliggjandi ástæðuna tengjast því hvort viðkomandi telji að ástæðu þess hve fáar konur komist
í stjórnir fyrirtækja megi rekja til persónubundinna þátta eða hvort það sé innbyggt í kerfið. Niður-
stöðurnar sýna jafnframt að konur eru frekar á því að það vanti fleiri konur inn í stjórnir fyrirtækja og
trúa því síður að það séu persónubundnir þættir sem hindri þær í að komast þangað inn. Hins vegar
telja karlar, sérstaklega yngri karlar, í meira mæli en konur að ástæðan liggi hjá konunum sjálfum
en ekki umhverfinu. Rannsóknin sýnir að fáir stjórnendur telja þó að kynjakvóti skaði arðsemi fyrir-
tækja eða að hæfni kvenna sé dregin í efa en Þorgerður og félagar telja að rekja megi andstöðu karla
að einhverju leyti til viðhorfs þeirra um að stjórnvöld ættu ekki að setja reglur um hverjir eru full-
trúar eigenda í stjórnum fyrirtækja.
Svo virðist sem lög um kynjakvóta hafi skilað einhverjum árangri hér á landi. Árið 2019 voru
konur 34,7% stjórnarmanna í fyrirtækjum á Íslandi með 50 starfsmenn eða fleiri og hafði hlutfall
þeirra hækkað um 1,1 prósentustig frá árinu 2018. Til samanburðar var hlutfallið 12,7% árið 2007
og 9,5% árið 1999 (Hagstofa Íslands, 6. maí 2020). Hins vegar hefur hlutfall kvenna í stjórnum
fyrirtækja á Íslandi með innan við 50 starfsmenn haldist svipað mjög lengi og verið á bilinu 23-25%
(Hagstofa Íslands, 6. maí 2020).