Íslenska þjóðfélagið - 23.12.2021, Síða 15

Hjördís Sigursteinsdóttir og Kristín Helgadóttir
15 ..
Það var bara á síðasta ári sem ég sat stjórnarfund þar sem er verið að tala um aðra
stjórn sem þyrfti að manna og tillögurnar voru allar um karla. Ég sagði, hérna,
er engin kona sem þið mynduð treysta í þetta? Og ég fékk svarið nei það er bara
engin. Þá taldi ég upp átta konur sem mér datt í hug þá, og þá sá ég alveg, þeir
skömmuðust sín.
Umræður
Lög um kynjakvóta sem eiga að tryggja hvoru kyni a.m.k. 40% hlutdeild í stjórnum fyrirtækja með
50 starfsmenn eða fleiri að jafnaði á ársgrundvelli tóku gildi árið 2010 hjá opinberum hlutafélögum
og 2013 hjá öðrum hlutafélögum. Þessi rannsókn leitast við að svara rannsóknarspurningunum: (1)
Hvert er hlutfall kvenna í stjórnum fyrirtækja á Akureyri á árunum 2011–2017? (2) Hefur konum í
stjórn fyrirtækja á Akureyri fjölgað eða fækkað meira á árunum 2011–2017 miðað við almennt á Ís-
landi? (3) Hver eru viðhorf stjórnarmanna fyrirtækja á Akureyri til kynjakvóta og upplifun þeirra af
honum? Niðurstöðurnar sýndu að hlutfall kvenna í stjórnum fyrirtækja með færri en 50 starfsmenn
var 29% á árunum 2011 og 2012 en hækkaði þá í 30% og hélst þannig til 2017. Hlutfall kvenna í
stjórnum fyrirtækja með 50 starfsmenn eða fleiri var 14% árið 2011 en hækkaði jafnt og þétt fram
til ársins 2017 og mældist þá 36%. Hjá fyrirtækjum með 50 starfsmenn eða fleiri hefur konum í
stjórnum fjölgað mun meira á Akureyri en almennt á landsvísu á árunum 2011–2017 en hins vegar
stendur hlutfallið nær í stað bæði á Akureyri og landsvísu hvað varðar fyrirtæki með færri en 50
starfsmenn á þessum árum.
Aðeins 11 af 17 fyrirtækjum í þessari rannsókn náðu 40% hlutfallinu sem kynjakvótalögin kveða
á um. Stoppið á landsvísu virðist vera í kringum 33% hlutdeild en hlutfall kvenna í stjórnum fyrir-
tækja með 50 starfsmenn eða fleiri var það á árunum 2014–2017. Af einhverjum ástæðum virðast
konur ekki eiga eins greiða leið í stjórnir fyrirtækja hér á landi þrátt fyrir að kynjakvótinn hafi verið
bundinn í lög frá árinu 2010 hjá opinberum hlutafélögum og frá 2013 hjá öðrum hlutfélögum. Ein-
hverjar ósýnilegar hindranir (glerþak) virðast enn hamla því að konur nái markinu um 40% hlut-
deild í stjórnum fyrirtækja hér á landi þó vissulega megi sjá að hlutfallið hækkaði eftir að lögin
tóku gildi. Ein rökin með lögunum voru að með þeim væri verið að ryðja úr vegi þessum ósýnilegu
hindrunum sem draga úr tækifærum kvenna til að komast í stjórnun fyrirtækja en betur má ef duga
skal. Hugsanlega má skýra þessar ósýnilegu hindranir að hluta til með ójöfnum hlutverkum innan
heimilisins, þar sem konur bera öllu jöfnu enn meiri ábyrgð á börnum og heimili en karlar, og með
því að konur eru ekki eins sýnilegar og karlar og því sé síður leitað til þeirra. Rannsóknir benda einn-
ig til þess að konur hafi ekki eins sterkt tengslanet og karlar (Durbin, 2011; Linehan og Scullion,
2008; Ragins o.fl., 1998) og að það hafi hamlandi áhrif þannig að ef þær hefðu sterkara tengslanet
kæmust þær auðveldar inn í stjórnir fyrirtækja. Það má líka velta því fyrir sér hvort eitthvað sé til
í því hjá Linehan og Scullion (2008) að karlar viðhaldi yfirburðum sínum með því hamla aðgengi
kvenna að tengslanetum og stjórnum fyrirtækja. Konur í þessari rannsókn voru á því að mikilvægt
væri að hafa gott tengslanet til að komast inn í stjórnir fyrirtækja og það hefðu konur í minna mæli
en karlar. Þær nefndu líka að karlar tilnefndu yfirleitt bara aðra karla við val á nýju stjórnarfólki og
þeir báru því við að það kæmi bara ekki nein kona upp í hugann með þá þekkingu og hæfni sem til
þyrfti. Það sýnir mikilvægi þess að gera konur mun sýnilegri en þær eru og mikilvægt er að breyta
ríkjandi viðhorfum.
Að binda kynjahlutfall í lög var stórt skref í baráttunni við að jafna hlut karla og kvenna á vinnu-
markaði og nýta þannig allan mannauðinn en ekki aðeins hluta af honum. Almennt séð tóku svar-
endur spurningalistakönnunarinnar ekki afstöðu með eða á móti kynjakvóta í stjórnum fyrirtækja en
tæp 43% merktu við hlutlaus. Af þeim sem þó tóku afstöðu til kynjakvóta í stjórnun fyrirtækja voru
flestir jákvæðir gagnvart honun en þriðjungur var með neikvætt eða mjög neikvætt viðhorf til hans.
Allar konur í viðtalsrannsókninni sem og langflestir karlar voru þó sammála því að mikilvægt væri