Íslenska þjóðfélagið - 23.12.2021, Blaðsíða 25

Andrea Hjálmsdóttir og Valgerður S. Bjarnadóttir
25 ..
sem varið er til ákveðinna verka á heimilum og opnum dagbókarhugleiðingum (Kan, 2008; Kitterød
og Lyngstad, 2005). Tímaskráningarnar (t.d. Bonke og McIntosh, 2005) höfðu meðal annars það
hlutverk að vera kveikja fyrir hugleiðingar hvers dags, en þessi grein byggir eingöngu á opnu hug-
leiðingunum. Fyrri vika dagbókarskráninganna hófst þann 26. mars 2020, sem var í vikunni fyrir
páska. Þátttakendur hófu skráningar aftur að loknu páskaleyfi, en seinni vika rannsóknarinnar fór
fram 7.–14. apríl.
Samkvæmt Bolger og félögum (2003) eru dagbókarrannsóknir tilvaldar til þess að fanga daglega
reynslu og upplifun þátttakenda. Þar sem þær byggja á skráningu frá degi til dags má gera ráð fyrir
að reynsla og upplifun þátttakenda sé þeim í fersku minni og líkurnar á því að það reyni á minni fólks
eru í lágmarki. Því má gera ráð fyrir að gögnin verði ríkulegri og að mikilvægt samhengi atburða og
reynslu í daglegu lífi fólks glatist síður í rannsókn af þessu tagi, þar sem gögnum er safnað í raun-
tíma. Það á ekki síst við um rannsóknir á tímum óvenjulegra eða fordæmalausra atburða líkt og nú.
Notast var við sjálfvalið úrtak þátttakenda sem svöruðu kalli okkar um þátttöku í rannsókninni.
Auglýst var eftir þátttakendum á samfélagsmiðlinum Facebook, en auglýsingu um rannsóknina var
deilt víða af aðilum í tengslaneti beggja höfunda og sömuleiðis í stærstu Facebook-hópum lands-
ins, svo sem Brask og brall, Góða systir, Feðratips og Beauty Tips. Þetta var gert í ljósi þess að
Facebook er vinsælasti samfélagsmiðill landsins, enda eru nær allir Íslendingar reglulegir notendur
miðilsins (Facebook Nation, 2018), og því um hentugan vettvang að ræða til að auglýsa eftir þátttak-
endum. Skilyrði fyrir þátttöku var að eiga börn á leik- og/eða grunnskólaaldri. Í allt tóku 47 foreldrar
þátt í rannsókninni, sjö karlar og 40 konur. Þessi grein byggir á greiningu á opnum hugleiðingum frá
þeim 37 mæðrum sem voru í gagnkynja parasamböndum. Einstæðum mæðrum er sleppt í þessari
greiningu, þar sem áhersla er lögð á upplifun mæðra sem deila umönnun og heimilisverkum með
maka. Um það bil helmingur mæðranna bjó á höfuðborgarsvæðinu (n = 18) en búseta hinna var
dreifð víðsvegar um landið. Fjöldi barna á heimilum þessara kvenna var mismunandi eða frá einu
barni til sex barna, en meirihluti þeirra (n =21) átti tvö börn. Menntunarstig þátttakenda var tiltölu-
lega hátt, en meirihluti mæðranna var með háskólapróf; 14 með bakkalárgráðu og 18 með meistara-
gráðu. Meðan á rannsókninni stóð voru 29 mæðranna í launaðri vinnu, fjórar voru í fæðingarorlofi,
ein var í sjálfstæðum rekstri, ein var í námi, ein var bæði í námi og í vinnu og ein var öryrki. Í flestum
tilfellum voru bæði mæðurnar og makar þeirra fyrirvinnur heimilisins og unnu þau allflest heiman
frá á því tímabili sem rannsóknin stóð yfir. Mæðurnar voru í mismunandi starfshlutfalli, eða frá 70
til 100%, meðan á rannsókninni stóð. Einhverjar höfðu lækkað starfshlutfall sitt vegna faraldursins.
Í öllum tilfellum fóru börnin eitthvað í skóla en með talsverðum takmörkunum þó.
Eftir að hafa veitt upplýst samþykki fyrir þátttöku í rannsókninni voru þátttakendur beðnir um
að svara spurningum varðandi helstu bakgrunnsupplýsingar. Þann 26. mars var þátttakendum svo
sendur fyrsti hlekkurinn á dagbókarskráningu og í framhaldinu fengu þau daglega sendan hlekk á
dagbókarskráningu viðkomandi dags. Þau voru hvött til að skrifa um daglega upplifun sína og þau
áhrif sem Covid-19 hafði á líf þeirra, verkaskiptingu á heimilinu, ábyrgð og líðan meðan á þátttöku
í rannsókninni stóð. Rannsóknin fór fram í gegnum Microsoft Forms. Þau gögn sem hér liggja til
grundvallar eru ríkuleg, en dagbækurnar sem þessi greining byggir á telja alls um 28.000 orð.
Við greiningu á skráðu hugleiðingum fylgdum við vinnulagi Braun og Clarke (2013), sem byggir
á sex skrefum þemagreiningar. Við flokkuðum dagbókartextann eftir þátttakendum og dagsetningum
og svo var hann lesinn nokkrum sinnum yfir og minnispunktar skráðir meðan á lestrinum stóð. Síðan
ræddum við innihaldið hvor við aðra. Við kóðun gagnanna var notast við opna kóðun. Síðan voru
kóðar flokkaðir og unnið áfram með þau þemu sem endurtekið komu fram í dagbókarskrifunum.
Þannig voru þróuð nokkur meginþemu og tvö þeirra eru til umfjöllunar í þessari grein; tilfinninga-
vinna og hugræn byrði.
Rannsóknin er ekki leyfisskyld en siðareglur Háskóla Íslands (2019) voru hafðar til hliðsjónar
við framkvæmdina. Þátttakendum var heitið nafnleynd og að ekki yrði unnið með persónugreinan-
legar upplýsingar. Við gáfum þátttakendum tilviljanakennd númer strax í upphafi til að tryggja nafn-