Íslenska þjóðfélagið - 23.12.2021, Qupperneq 28

Mæður á þriðju vaktinni í kórónaveirufaraldrinum
28 ..
Álag er á heimilinu, kallinn hvessti sig hressilega á tuð milli barna í morgun og
allt sprakk í loft, 2 börn grátandi og ég talaði við kallinn og reyndi að minna hann
á að taka tillit til álags á börnin.
Bent hefur verið á að erfitt geti verið að mæla þann tíma sem fer í ósýnilega vinnu, líkt og tilfinn-
ingavinnu og hugræna byrði, því hún sé iðulega innt af hendi samhliða öðrum störfum (Robertson
o.fl., 2019). Rannsóknir benda til þess að meira tilkall sé gert til tíma kvenna en karla (Bryson, 2016;
Bryson og Deery, 2010), oft af hálfu barna (Sullivan og Gershuny, 2018), og að þær séu líklegri til
að gera marga hluti í einu (Guðbjörg Linda Rafnsdóttir og Thamar Heijstra, 2013). Vísbendingar
um þetta komu fram í skrifum mæðranna. Þannig lýstu nokkrar þeirra hvernig þær tækju minni tíma
fyrir sig en eiginmenn þeirra og héldu mörgum boltum á lofti í einu. Hér er dæmi frá móður tveggja
barna á aldrinum fimm og níu ára um hvernig ástandið afhjúpaði kynjaða verkaskiptingu heimilisins
og kynjað eignarhald á tíma:
Við vissum alveg að skiptingin okkar er frekar jöfn á venjulegum tímum en
þegar við erum bæði heimavinnandi er klárt mál að hann tekur sér meira rými
þegar hann þarf til að sinna „sínu“ og ég hleyp til og sprett upp úr vinnu mun
meira en hann.
Þarna afhjúpast verkaskipting sem segja má að ára kynjajafnréttis (Gyða Margrét Pétursdóttir, 2012)
hafi skyggt á, þar sem staðan er önnur þegar á reynir en hjónin höfðu gefið sér. Af skrifum kvennanna
að dæma má segja að ástandið hafi afhjúpað hlutverk mæðranna í að halda heimilislífinu gangandi,
róa fólkið sitt og halda friðinn þrátt fyrir að þær sjálfar upplifðu vissulega mikla óvissu og álag í
vinnu. Tilfinningavinnan sem mæðurnar sem þátt tóku í rannsókninni lýstu var veruleg og bæði
orku- og tímafrek. Þannig virðist faraldurinn hafa dregið fram og endurskapað með skýrum hætti
söguleg hlutverk kynjanna þar sem konur, í krafti ástarinnar (Anna G. Jónasdóttir, 2011, 2018), taka
í miklum mæli að sér að veita umhyggju í fjölskyldum. Niðurstöður Auðar Magndísar Auðardóttur
og Önnudísar Rúdólfsdóttur (2020) ríma við þessar niðurstöður, en rannsókn þeirra varpaði áhuga-
verðu ljósi á ríkjandi orðræðu um foreldrahlutverkið í Covid-19. Þar mátti meðal annars sjá hversu
kynjuð orðræðan um foreldrahlutverkið er, meðal annars um umönnunar- og tilfinningavinnu af
þessu tagi, og hvað foreldrar áttu í mikilli togstreitu um tímann (sjá einnig Annadís G. Rúdólfsdóttir
og Auður Magndís Auðardóttir, 2020).
Hugræn byrði
Þegar rætt er um verkaskiptingu á heimilum er mikilvægt að gera greinarmun á hlutverki þess sem
ber ábyrgð og þess sem hjálpar til. Sá sem ber ábyrgðina heldur utan um daglegt líf fjölskyldunnar,
verkstjórn og skipulag, eða ber hina hugrænu byrði (Ciciolla og Luthar, 2019; Curran o.fl., 2015;
Robertson o.fl., 2019). Í hugleiðingum mæðranna endurspeglaðist glögglega sú mikla hugræna byrði
sem var hluti af daglegu lífi þeirra. Eftirfarandi tilvitnun í móður í fullu starfi, með tveggja ára barn
á heimilinu, fangar þetta vel, en hún skrifaði:
Mér finnst ég hafa breyst í verkstjóra hérna á heimilinu, er að reyna að hafa meiri
yfirsýn yfir hvað þarf að gera og virkja manninn minn, þannig að það endi ekki
bara allt í drasli, og ég vil ekki þurfa að sjá um allt ein. Þannig að ég er búin að
halda fjölskyldufund og setja upp skýra verkaskiptingu. Hann sér um matseld,
uppvask og þvottinn, og ég sé um tiltekt, frágang og þrif. Yfirleitt hefur ekki
verið nein skýr verkaskipting hjá okkur, en núna varð það algjör nauðsyn.
Þarna kemur skýrt fram hvernig móðirin fann sig knúna til að setja saman skipulag og taka frum-
kvæði og ábyrgð á því að gerð sé nauðsynleg verkaskipting á heimilinu. Eftirfarandi tilvitnun í móð-