Íslenska þjóðfélagið - 23.12.2021, Blaðsíða 40

Mannekla lögreglu og mjúk löggæsla í dreifbýli
40 ..
margbreytileg og nær að ræða um „landsbyggðir“ heldur en (einsleita) „landsbyggð“. Þessi marg-
breytileiki mótar veruleika lögreglumanna. Starf dreifbýlislögreglumanna mótast t.d. af því hvort
þeir starfa skammt frá höfuðborgarsvæðinu, í stærri landshlutamiðstöð eða á strjálbýlu svæði fjarri
þéttbýli.
Þrír rannsakendur framkvæmdu viðtölin, þ.e.a.s. fyrrum lögreglumaður (Andrew Paul Hill) og
tveir núverandi lögreglumenn. Spyrlarnir hafa reynslu af dreifbýlislöggæslu. Tilgangur viðtalanna
var sá að fá fram upplifun viðmælenda af dreifbýlislöggæslu. Viðmælendur voru beðnir um að lýsa
því hvernig viðkomandi gerðist lögreglumaður, væntingum til lögreglustarfsins, reynslu af dreif-
býlislöggæslu og hvað gerði hana frábrugðna þéttbýlislöggæslu. Þá voru viðmælendur spurðir út í
helstu áskoranir þeirra sem dreifbýlislögreglumenn og hvaða bjargráð nýttust til að mæta þessum
áskorunum. Jafnframt voru viðmælendur beðnir um að koma með lýsandi dæmi um dagsdaglegt
amstur dreifbýlislögreglumanna.
Viðtölin voru hljóðrituð og afrituð. Persónurekjanleg atriði voru fjarlægð og viðmælendur fengu
gervinöfn. Þá voru viðtalsgögnin þemagreind út frá viðmiðum grundaðrar kenningar (Corbin og
Strauss, 1998). Flest viðtölin voru tekin á ensku og voru beinar tilvitnanir þýddar. Höfundar fullyrða
ekki að niðurstöðurnar eigi við um alla dreifbýlislögreglumenn, enda ekki tilgangur eigindlegra
rannsóknaraðferða að alhæfa, heldur að öðlast dýpri skilning á viðfangsefninu (Silverman, 2013).
Sérhver viðmælandi hafði einstaka reynslu og viðhorf en fljótlega kom þó fram mettun (e. satura-
tion) er varðar upplifun þeirra af helstu áskorunum og bjargráðum dreifbýlislögreglumanna. Mettun
þýðir að hvert nýtt viðtal bætti litlu við heildarmyndina og því ekki þörf á fleiri viðtölum (Baker og
Edwards, 2012).
Niðurstöður
Fjögur meginþemu komu fram í viðtölunum. Lykilþemað (og undirrót hinna þriggja) er mannekla og
ofurálag. Annað þemað er að mannekla og undirfjármögnun krefjast þess að dreifbýlislögreglumenn
séu fjölhæfir og hugvitssamir við að virkja félagsauð nærsamfélagsins. Þriðja þemað hverfist um þá
áskorun að finna jafnvægi milli árangursríkrar löggæslu og þess að lifa í góðri sátt við samfélagið.
Lokaþemað er að árangursrík dreifbýlislöggæsla ræðst af hæfileikanum að geta átt góð samskipti,
sem grundvallast á samræðum, hæfileikanum að geta stillt til friðar og mjúkri löggæslu.
Mannekla og ofurálag: Engan til að hringja í nema sjálfan þig
Mín reynsla er sú, að það er erfiðara að starfa sem lögreglumaður á landsbyggð-
inni, klárlega. Það er samt líka skemmtilegt. Landsbyggðin er fjölbreyttari; það
er kannski allt rólegt og svo verður allt brjálað. Þú hefur t.d. engan til að hringja
í nema sjálfan þig og þarft að treysta mikið á sjálfan þig (Pétur).
Ummæli Péturs undirstrika rauðan þráð viðtalanna, en að mati viðmælenda þýðir dreifbýlislöggæsla
að vera „einn á vakt“ og „alltaf í vinnunni“. Meðal þeirra sem höfðu orð á því var misjafnt hvort við-
komandi fannst dreifbýlis- eða þéttbýlislöggæsla meira krefjandi en greinilegt var að viðmælendur
upplifðu grundvallarmun á þessu tvennu. Skortur á aðstoð er að þeirra mati mesti munurinn. Þetta
er sérstaklega staðan í fámennari og afskekktari byggðarlögum þar sem einn eða tveir lögreglumenn
vakta víðfeðm og strjálbýl svæði og langt er í aðstoð. Þetta er í samræmi við erlendar rannsóknir
(t.d. Fenwick, 2015).
Mannekla krefst öðruvísi samskipta við almenning og annarrar nálgunar á lögreglustarfið. „Úti
á landi þá þarftu að tækla fólk á allt annan hátt heldur en á stærri svæðunum. Þú veist að þú ert einn
með allt og ef þú klúðrar því þá ertu bara í vondum málum“ (Hannes). Að vera einn á vakt fylgir
mikil ábyrgð, sem getur verið yfirþyrmandi. Ýmsir láta ekki bjóða sér löngu vinnudagana, óvissuna