Íslenska þjóðfélagið - 23.12.2021, Side 55

Ómar Hjalti Sölvason, Þorlákur Axel Jónsson og Markus Hermann Meckl
55 ..
má útskýra viðhorf heimamanna með kenningunni um hópógn; að þeir líti á innflytjendur sem mögu-
lega ógn við menningu og siði móttökulandsins (Breugelmans og van de Vijver, 2004; Hatton, 2016).
Þá verður að líta til efnahagslegrar stöðu móttökulandsins og hvort þessi viðhorf séu hugsanlega
sprottin upp frá því að heimamenn líti á innflytjendur sem samkeppni um störf á vinnumarkaði (Tip
o.fl., 2012). Rannsókn Hjerm (2009) á meðal Svía sem ekki áttu sér innflytjendabakgrunn en voru
búsettir í mismunandi sveitarfélögum sýndi að hlutfallsleg fjölgun innflytjenda tengdist ekki því hvort
viðhorf fólks voru andsnúin innflytjendum eða ekki. Hópógnarkenningin virtist aðeins eiga við væru
innflytjendur „sýnilegir“ í samfélaginu og því efast Hjerm (2009) um skýringargildi kenningarinnar.
Rannsóknarspurningar og tilgátur
Fjölgun innflytjenda á Íslandi hefur leitt til aukinnar umræðu um Ísland sem fjölmenningarlegt
samfélag. Í þessari rannsókn berum við saman tvo hópa, annars vegar Íslendinga og hins vegar
innflytjendur. Unnið er með gögn sem fengin eru úr tveimur könnunum þar sem beitt var ólíkum
úrtaksaðferðum. Niðurstöður hafa því ekki alhæfingargildi en gefa vísbendingar um stöðu mála. Í
ljósi umfjöllunarinnar í köflunum hér að framan eru settar fram eftirfarandi rannsóknarspurningar:
Hverjar eru væntingar Íslendinga og hugmyndir innflytjenda um aðlögun
innflytjenda að íslensku samfélagi?
Að hvaða marki verður þeim lýst sem samlögunarstefnu?
Hvernig tengjast þessar hugmyndir félagslegum bakgrunni fólks og fjölgun
innflytjenda?
Á grunni þessara spurninga setjum við fram eftirfarandi rannsóknartilgátur:
1. Tengsl eru á milli þjóðfélagsstöðu fólks (menntun, tekjur, aldur) og væntinga
til samlögunar og eða samþættingar.
2. Innflytjendur eru meira samþættingarlega sinnaðir en Íslendingar.
3. Íslendingar hafa ríkari væntingar um samlögun eftir því sem innflytjendum
hefur fjölgað meira á búsetusvæði þeirra.
Aðferðir og gögn
Rannsókn þessi byggir á megindlegum gögnum úr rannsóknarverkefninu „Samfélög án aðgreining-
ar?“. Gögnum var safnað haustið 2018 af Rannsóknamiðstöð Háskólans á Akureyri (RHA). Um er
að ræða tvær kannanir sem gerðar voru samhliða, annars vegar meðal Íslendinga og hins vegar meðal
innflytjenda. Markmið rannsóknarinnar var að fá innsýn í stöðu innflytjenda í íslensku samfélagi og
var áhersla lögð á þætti er varða tungumál, atvinnu, menntun, menningu og hamingju. Jafnhliða því
var einnig gerð könnun á viðhorfum Íslendinga til aðlögunar innflytjenda að íslensku samfélagi. Tólf
sveitarfélög og svæði voru skoðuð sérstaklega þar sem þau uppfylltu skilyrði rannsóknarinnar um
fjölda búsettra innflytjenda á svæðinu (Ómar Hjalti Sölvason og Markus Meckl, 2019).
Í rannsóknarverkefninu var notast við tvískipta úrtaksaðferð í könnuninni sem fór fram á meðal
Íslendinga. Annars vegar fór val á könnunarsvæðum fram með markmiðsúrtaki þar sem þátttöku-
svæði voru valin. Sett voru viðmið/skilyrði um að á hverju þátttökusvæði yrðu að vera sveitarfélög
með að lágmarki 300 búsetta innflytjendur. Valin voru tólf svæði og þátttakendur á hverju svæði fyrir
sig valdir með kerfisbundnu slembiúrtaki. Svæðin sem um var að ræða voru tvö hverfi í Reykjavík,
eitt sveitarfélag á höfuðborgarsvæðinu og níu sveitarfélög á landsbyggðinni. Gagna var aflað með
því að hringja í þátttakendur og leggja fyrir þá spurningalista. Þátttakendur voru íslenskir ríkis-
borgarar á aldrinum 18 til 80 ára og fékk 8101 boð um að taka þátt í könnuninni. Alls svöruðu 3630
manns eða rúmlega 300 manns af hverju völdu svæði og var svarhlutfall því 45%.