AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.12.2001, Blaðsíða 47

Kárahnjúkavirkjun
skref í rétta átt
Fyrstur til að áætla nýtingu vatnsaflsins í
Jökulsá á Dal og Jökulsá í Fljótsdal var
Sigurður Thoroddsen (1954, 1962)
verkfræðingur, sem gerði ráð fyrir að
veita Jökulsá á Dal yfir í Fljótsdal og
Jökulsá í Fljótsdal út Múla, milli Suður-
og Norðurdals í Fljótsdal. Sigurður hafði því strax
um miðja tuttugustu öldina komið auga á Fljótsdal
sem besta stað fyrir stöðvarhús er þessar ár yrðu
beislaðar. Orkustofnun tók upp þráðinn 1969 og
setti fram nýjar hugmyndir um virkjun ánna og hóf
undirbúningsrannsóknir á svæðinu; landmælingar
og kortagerð, jarðfræðirannsóknir, og fljótlega
ýmsar náttúrufarskannanir, auk þess sem vatna-
mælingar voru auknar. Gefnar voru út 1978 (Al-
menna verkfræðist. o.fl.) sex heildarskýrslur um
virkjunarhugmyndir norðaustan Vatnajökuls. Mynd
Mynd I. Mið- Austurland og hálendið norðaustan
Vatnajökuls. Þarna er sýnd sú tilhögun virkjana að
jökulsárnar eru virkjaðar í eigin farvegum niður
Jökuldal og niður í Fljótsdal. Sjá stöpul 2 á mynd 3.
1 er landakort af svæðinu norðaustan Vatnajökuls
og sýnir þá hugmynd að virkja Jökulsá á Dal í
eigin farvegi, en ekki veita henni yfir til Fljótsdals.
Fram að lagabreytingum 1983 hafði Lands-
virkjun aðeins umboð til að virkja á Suðurlandi og
brúaði því Rarik árabilið 1977-83 sem virkjunar-
aðili Fljótsdalsvirkjunar fyrir Iðnaðarráðuneytið,
sem útvegaði fjármagn í verkið á þessu tímabili.
Árið 1981 voru samþykkt á Alþingi heimildarlög
um Fljótsdalsvirkjun (Landsvirkjun 1999). Árið
1991 var gefið út virkjunarleyfi fyrir Fljótsdals-
virkjun með miðlunarlóni á Eyjabökkum vegna
fyrirhugaðs álvers á Vatnsleysuströnd, en hætt var
við þær áætlanir fljótlega eftir það. Undir lok aldar-
innar kom á dagskrá álver á Reyðarfirði og var
gert ráð fyrir að orkan frá Fljótsdalsvirkjun rynni til
þess. Snemma árs 2000 ákváðu þó viðkomandi
fjárfestar að þeir vildu hefja rekstur versins með
tvöfalt stærri byrjunaráfanga en áður hafði verið
ráðgert. Þetta hæfði Kárahnjúkavirkjun og opnaði
þann möguleika að sleppa miðlun á Eyjabökkum
en stækka að sama skapi miðlunina í Hálslóni
ofan Kárahnjúka. Það land sem fer undir vatn
minnkar þá samtals um tæplega 40 km2 (Lands-
virkjun 2001).
Þréun hugmynda 1978-2001
Mismunandi tilhögun virkjunarkosta í Jökuls-
ánum í Fljótsdal og á Dal skila frá 4900 til 5500
GWst á ári og er þá ekki gert ráð fyrir mögulegri
fullnýtingu orku af vatnasviðinu milli Fljótsdals og
Suðurfjarða. Fyrstu hugmyndir gerðu ráð fyrir að
Mynd 2. Hugmynd að virkjun Jökulsár á Dal og
Jökulsár í Fljótsdal frá 1978, sem var efst á baugi
fram undir 1990. Sjá stöpul I á mynd 3.
45
BIRGIR JÓNSSON, DÓSENT UMHVERFIS-OG BYGGINGARVERKFRÆÐISKOR HÍ