AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.12.2001, Blaðsíða 50

leysingaflóða er veitt inn í aðrennslisgöngin frá
Hálslóni til virkjunarinnar, sem skilar miðluðu, þ.e.
jöfnu rennsli til Lagarfljóts, og minnkar þannig
sumarrennslið. Vatnsrennsli til Lagarfljóts mun
hins vegar tvö- til þrefaldast frá október til apríl
(mynd 6), þ.e. á lágrennslistímabilinu, þegar nóg
rými er fyrir viðbótarrennsli í farvegi Jökulsár í
Fljótsdal og Lagarfljóts, en vatnsborði þess er á
þessum tíma árs að miklu leyti stjórnað með
lokum Lagarfossvirkjunar (Landsvirkjun 2001).
Hálslón; foH 09 vistkerfisbrcyting-
ar
í úrskurði sínum leggur Skipulagsstofnun áhersl-
u á að ekki hafi verið nægilega metin áhrif af
mótvægisaðgerðum gegn áhrifum Hálslóns á
jarðvegsrof og áfok. Fjórar skýrslur sérfræðinga
voru ritaðar um þessi efni fyrir úrskurð Skipu-
lagsstofnunar og 2-3 skýrslur og minnisblöð hafa
birst eftir úrskurðinn, m.a. greinargerð sem lýsir
mögulegum varnaraðferðum gegn sandfoki úr
strandsvæðum lónsins (Hönnun o.fl. 2001).
Ólafur Arnalds á Rannsóknastofnun land-
búnaðarins (2001) hefur ritað minnisblað, eftir
úrskurð Skipulagsstofnunar, varðandi rannsóknir á
foki við Hálslón og segir þar: „Það er afar mikil-
vægt að hafa í huga að verkfræðilegar aðgerðir,
svo sem myndun varnargarðs, jarðvegsdæling og
vökvun eru forsendur þess að stöðva megi fok
sem líklega verður frá jarðvegi neðan lónbotns á
meðan ekki er fullt í lóninu. Slíkar aðgerðir eru
forsenda þess að ekki myndist áfoksgeirar og þar
með keðjuverkun foks og uppblásturs sem borist
geti áfram inn á Vesturöræfi austan Hálslóns.
Einnig verður að tryggja að rofabörð í jaðrinum
séu ekki virk, fyrst og fremst með verkfræðilegum
aðgerðum”.
Ólafur Arnalds (2001) mælir líka með líffræði-
legum mótvægisaðgerðum og ritar: „Hafa verður í
huga að svæðið við Hálslón stendur hátt og ársúr-
koma er lítil og aðstæður því erfiðar. Þó verða að
teljast góðar líkur á að hægt sé, með markvissum
aðgerðum, að hafa áhrif á þrótt og grósku
gróðurs...”. Ólafur vitnar einnig í skrif Náttúru-
fræðistofnunar íslands, þar sem segir: „Náttúru-
fræðistofnun tekur undir þá skoðun að verkfræði-
legar aðgerðir geti verið árangursríkar til að stem-
ma stigu við rofi en telur jafnframt að líffræðilegar
aðgerðir komi til greina, sé rétt að þeim staðið”.
Ennfremur: „Við fyrirhugað Hálslón er grávíðir
mjög algengur í mjög mörgum gróðurlendum. Því
má ætla að friðun og væg áburðargjöf muni auka
vöxt hans og þekju verulega og þar með minnka
hættu á rofi”.
Landgræðsla ríkisins hefur mikla reynslu af bar-
áttu við áfoksgeira, t.d. á Hólsfjöllum og Mývatns-
öræfum, þar sem veðurfar er líkt og við Hálslón,
og leggur til, að til þess að stöðva myndun eða
framrás áfoksgeira, verði sáð melgresi og grasfræi
í foksvæði og þau friðuð fyrir beit með rafgirðing-
um (Ólafur Arnalds 2001). Þá leggur Ólafur áhers-
lu á að til þess að varnaraðgerðir heppnist verði
rekstraraðilar virkjunarinnar að hafa sívirkt eftirl-
itskerfi í gangi. Skipulagsstofnun hefur hins vegar
vakið athygli á því að áhrif þessara mótvægisað-
gerða hafa ekki verið metin.
Aðrir þættir:
Hér koma vangaveltur um ýmis atriði sem höf-
undi finnst geta skipt máli í umræðu um umhverf-
isáhrif Kárahnjúkavirkjunar.
Bundið slitlag
Mikilvægt er að helstu umferðarvegir og vinnu-
vegir á virkjunarsvæðinu verði lagðir bundnu slitla-
gi eða rykbundnir strax og framkvæmdir hefjast til
að koma í veg fyrir að rykský leggist yfir landið á
lygnum sólardögum, eins og sést við slíkar að-
stæður við ýmsa fjölfarna hálendisvegi, eftir að
bundna slitlaginu sleppir, t.d. á Þjórsár/ Tungnaár-
svæði.
Þjöppuð þurrsteypa
Þar sem því verður við komið hefur það vænleg
áhrif á umhverfið ef hægt er að nýta sem mest af
bergmulningnum sem kemur úr jarðgöngum, t.d. í
stíflur úr svonefndri RCC-steypu, en það er
sementsrýr þjöppuð þurrsteypa, sem er meðhönd-
luð eins og venjuleg möl, flutt á vörubílum eða
með færiböndum, lögð út og þjöppuð með valtara.
Hluti Kárahnjúkavirkjunar er svonefnd Hrauna-
veita, sem veitir efstu drögum ánna á hálendinu
austan Eyjabakka til Jökulsár í Fljótsdal. Kanna
þarf þann möguleika að stíflurnar í Hraunaveitu
verði reistar úr þjappaðri þurrsteypu, en þá nægir
bergmulningurinn úr jarðgöngum veitunnar nokk-
urn veginn í það verk. Þá þyrfti mun færri efnis-
námur, ef nokkrar, og litlir sem engir mulnings-
haugar yrðu við jarðgangamunnana.
48