Bókasafnið - 01.02.1999, Side 57

j verkefni samtaka rannsóknarbókasafna (Research Libraries
Group)15 þekkjast hins vegar ekki hér á landi. I viðkomandi
löndum hafa grunnrannsóknir og þróunarverkefni þessara
starfshópa, sem í eru sérfræðingar lista- og minjasafna, list-
bókasafna og myndheimildasafna, verið stefnumótandi og
| fordæmi fyrir samstarf í listupplýsingatækni. Slík samvinna
er eina raunhæfa leiðin til árangurs, þannig að sátt ríki um
aðferðir að bættu aðgengi og stjórn listupplýsinga.
Slíkt samstarf er reyndar þegar hafið í listbókasöfnunum,
að frumkvæði þjóðbókasafnsins. Tvö aðildarsafna Gegnis,
bókasöfn Myndlista- og handíðaskóla Islands og Þjóðminja-
| safns íslands, leggja sitt af mörkum til að stýra orðaforða á
sviði myndlista og skyldra greina inn í gagnasafnið. Bæði
söfnin setja inn efnisorð á íslensku sem byggjast á viður-
kenndum stöðlum, en eru mislangt á veg komin, háð for-
gangsröðun verkefna, starfsliði og fjárveitingum til safn-
anna. Hér á eftir verður nánar gerð
grein fyrir stöðu verkefnisins í bóka-
safni Myndlista- og handíðaskóla
íslands.
Kerfisbundin efnisorðaskrá
á íslenslcu yfir myndlist og
skyldar greinar
Um nokkurra ára skeið hafa list- og
listfræðimenntaðir bókasafnsfræðingar
við bóka- og myndasafn Myndlista- og
handíðaskóla íslands unnið að gerð
slíkrar skráar, í þeim tilgangi að auð-
velda notendum aðgengi að safninu
með notkun viðurkenndra efnisorða á
íslensku um myndlist og skyldar
greinar. Safnið er stærsta sérsafn á
Islandi á þessu sviði og er eins og áður
hefur komið fram eitt aðildarsafna
Gegnis. Vinnan er gerð í samræmi við
efnisorðaskrár á öðrum fræðasviðum sem unnið er að á
vegum Landsbókasafns íslands og er miðað við að allar
j efnisorðaskrárnar geti myndað eina heild jafnframt því að
vera sjálfstæðar skrár á sínu sviði, líkt og sú sem unnið er að
í MHÍ. Efnisorðagerðin styðst við rithjarl bókasafnsins, en
samhliða hefur ritakostur þess verið skráður inn í Gegni og
efnisgreindur. Á komandi misserum mun efnisorðagerðin
jafnframt styðjast við myndgögn safnsins, einkum skyggnur
sem snerta íslenska sjónlistasögu.
Við gerð efnisorðaskrárinnar var í fyrsta lagi tekið mið af
reglum alþjóðlegs staðals ISO 2788/1986, sem gefinn var út
árið 1991 á íslensku sem ÍST 90 — Heimildaskrdning — leið-
beiningar um gerð og þróun kerfisbundinna efnisorðaskrda d einu
tungumdli. Auk þess er tekið mið af sambærilegum erlendum
| efnisorðaskrám. I fyrsta lagi ber að nefna prentaða útgáfu af
j BHA (Bibliography of the History of Art) Subject Headings, sem
| er stafrófsröðuð skrá sem byggist á sambærilegum erlendum
stöðlum um valorð (e. preferred term) og vikorð (e. non-pre-
ferred term) og byggist á rithjarli alþjóðlega gagnasafnsins
BHA (listasaga/listfræði). í öðru lagi er stuðst við Art and
Architecture Thesaurus í því formi sem er aðgengilegt á Inter-
netinu, og er þar einkum tekið mið af leiðbeiningum AAT
um gerð efnisorða á öðrum tungumálum en ensku,
Guidelines for forming language equivalents: a model based on Art
atid Architecture Thesaurus,16 Önnur rit sem munu gagnast við
skrána eru Guide to indexing and cataloging with the Art &
Architecture Thesaurus (1994) og Aitchison, Bawden,
Gilchrist, Thesaurus construction and use: a practical manual (3.
útg. 1997).
Bókasafn Myndlista- og handíðaskóla Islands er sérfræði-
safn á sviði myndlista, nytjalista og hönnunar og notendur
þess, sem eru fyrst og fremst nemendur og kennarar (sér- |
fræðingar) við æðstu listmenntastofnun landsins, þurfa því
sértæka efnislyklun á íyrrgreindum sviðum. Við greiningu á
efni heimilda í rithjarli bókasafnsins er
stuðst við ÍST ISO 5963:1994 Heim-
ildaskrdning — aðferðir við athugun heim-
ilda, greiningu d efni þeirra og val efnis-
orða. Bókasafnið hefur markað þá stefnu
að lykla heimildir nákvæmlega, með
tilliti til titils, útdráttar, efnisyfirlits,
formála, kaflaskiptinga og lokaorða og
að hafa í huga sérgreinda lyklun sem
telst hæfa notendahópnum. Fjöldi heita
og efnisvísa ræðst eingöngu af magni
upplýsinga í heimildinni sjálfri.
Allt frá því safnið hóf þjónustu-
starfsemi árið 1974 hefur efnisorðum á
íslensku á fræðasviðum listasögu, mál-
aralistar, grafíklistar, höggmyndalistar,
textílhönnunar, leirlistar og grafískrar
hönnunar verið safnað skipulega í
samráði við sérfræðinga stofnunarinnar. |
í fyrstu var þeim safnað á spjaldskrár- j
kort, en nú eru notuð til þess sérstök eyðublöð sem liður í
undirbúningi fyrir að skrá þau í tölvutækt form í sérstakt
kerfi til kerfisbundinnar efnisorðagerðar (thesaurus). Eyðu-
blöðin taka að einhverju leyti mið af eyðublöðum sem AAT
notar við tillögugerð að efnisorðum (Candidate Term Form).
Gert er ráð fyrir valorði (N), umfangslýsingu (UL), vikorði
/samheiti/mismunandi rithætti (NF), víðara heiti (VH),
þrengra heiti (ÞH) og skyldu heiti (SH). AAT leggur auk
þess áherslu á heimildatilvísun eða röksemdafærslur (Sup-
porting documentation) með valorðum, sem í MHÍ er hins
vegar eingöngu gert til að sannprófa vafaatriði eða ef sérstök
umræða hefur skapast um tiltekið valorð.
Við efnisorðasöfnunina er stuðst við margvíslegar heimild- |
ir á íslensku, bæði prentaðar17 og óprentaðar18 auk munn-
legra heimilda frá sérfræðingum, jafnt innan stofnunarinnar
sem utan. Tekið er mið af því að heiti og hugtök í myndlist
eru sífelldum breytingum háð. Þau orð/heiti á íslensku sem
talin eru viðurkennd/staðfest af sérfræðingum eru síðan not-
A. Krútsjonykh: Tígulgosinn, 1915-1916.
Bókasafnið 23. Arg. 1999
55