Bókasafnið - 01.02.1999, Síða 85

Bókarýni
Sjávarnytjar við ísland.
ICarl Gunnarsson, Gunnar Jónsson og Olafur Karvel Pálsson.
Reykjavík: Mál og menning, 1998.
Fyrir síðustu jól kom út hjá Máli og menningu
bókin Sjdvarnytjar viS ísland. Þetta er vegleg bók,
282 bls. í stóru broti og ríkulega myndskreytt.
Höfundarnir eru allir starfandi sérfræðingar hjá
Hafrannsóknastofnun. Litmyndir afþeim tegundum sem lýst
er í bókinni eru málaðar af Jóni Baldri Hlíðberg. Bókin er
gefin út í samvinnu við Hafrannsóknastofnun og ritar Jakob
Jakobsson, fyrrum forstjóri stofnunarinnar, formálsorð.
Eins og titill bókarinnar gefur til kynna fjallar hún fyrst
og fremst um sjávarfang og þær nytj-
ar sem Islendingar hafa af því. Til
þess að sá fróðleikur nýtist lesandan-
um sem best er í fyrsta hluta bókar-
innar gerð grein fyrir almennum
undirstöðuatriðum. Þar er fjallað um
haffræði og gerð grein fyrir aðstæðum
í sjónum umhverfis Island, árstíða-
breytingum, hafís, mengun og fleiri
þáttum sem hafa áhrif á lífið í sjón-
um. Einnig er rætt um svifið sem er
undirstaðan í lífkeðjum sjávarins.
Síðan koma kaflar um sjávarútveg,
rannsóknir og stjórnun veiða og ítar-
legur kafli um veiðarfæri. Meginhluti
bókarinnar fjallar síðan um nytja-
stofna í sjónum umhverfis ísland. Þar
er gerð ítarleg grein fyrir þeim teg-
undum sem þjóðin nýtir beint, jafnt
þörungum sem hryggleysingjum,
fiskum og sjávarspendýrum. Aftast í bókinni er síðan heim-
ildaskrá og ítarleg nafna- og atriðisorðaskrá.
Sjávarnytjar við ísland er ásjáleg bók og gaman að skoða
hana. Við lestur vekur það athygli hve vel höfundum tekst að
koma frá sér miklum fróðleik í stuttu og lipru máli. Einkum
á þetta við um inngangskafla bókarinnar, svo sem haffræði-
kaflann og þá ekki síður sjávarútvegskaflann þar sem gerð er
í stuttu máli grein fyrir sögu og þróun veiða og útgerðar á-
samt helstu fiskverkunaraðferðum sem notaðar hafa verið á
landinu gegnum tíðina. Veiðarfærakaflinn fannst mér sér-
staklega athyglisverður. í köflunum um nytjastofnana er
hverri tegund lýst, gerð grein fyrir lifnaðarháttum hennar og
útbreiðslu, fjallað um veiðar og aflamagn og hvernig tegund-
in er nýtt. Hverri tegund fylgir, auk fslenskra nafngifta, listi
yfir heiti hennar á nokkrum erlendum tungumálum. Það er
gaman að sjá þessi heiti, en auk þess getur oft verið þægilegt
að geta flett þeim upp á vísum stað án þess að þurfa að leita
að þeim eftir krókaleið með því að nota latneska heitið.
Myndirnar í bókinni eru mjög fjölbreyttar. Auk hinna á-
gætu mynda Jóns Baldurs Hlíðberg, sem áður var getið, er í
bókinni fjöldi ljósmynda og skýringarteikninga. Myndræn
framsetning tölfræðilegra upplýsinga er fjölbreytt og glögg,
súlurit, línurit og kort sýna meðal annars áætlaða stofnstærð
tegunda, fæðu, útbreiðslu, helstu
veiðisvæði og aflamagn.
Sjávarnytjar við ísiand er falleg bók
og virðist ekkert hafa verið til hennar
sparað við prentun og vinnslu. í henni
eru saman dregnar fjölbreyttar og
greinargóðar upplýsingar um undir-
stöðuatvinnuveg þjóðarinnar. Textinn
er lipur aflestrar og ætti hver sem er
að geta nýtt sér bókina til fróðleiks.
Eg tel hana geta komið almenningi
og skólafólki að miklu gagni og jafn-
framt ættu sérfræðingar að geta nýtt
sér hana sem uppsláttarrit. í henni eru
fjölbreyttar upplýsingar og við gerð
hennar virðist, fljótt á litið að minnsta
kosti, hvergi hafa verið slakað á fræði-
legum kröfum um vinnubrögð.
Nokkur smávægileg atriði sem
miður fara rakst ég á við lestur bókar-
innar. Fáeinar villur hafa sloppið framhjá höfundum og próf-
arkalesurum. Einhver ruglingur virðist hafa orðið við upp-
setningu mynda miðað við höfundaskrá, og höfunda nokk-
urra mynda er ekki getið. Texti bókarinnar er settur í þrjá
dálka á hverri síðu. Það lítur vel út og kann að bjóða upp á
fjölbreyttari möguleika á uppsetningu mynda en ella væri,
en textinn verður sundurslitnari fyrir bragðið og að því leyti
erfiðari aflestrar en ella væri.
Eg tel fulla ástæðu til þess að hrósa höfundum og öðrum
aðstandendum Sjávarnytja við ísland fyrir gott framlag til ís-
lenskrar fræðibókaútgáfu og óska þeim til hamingju með
bókina.
Kristin ASalsteinsdóttir
Bókasafnið 23. Arg. 1999
83