Læknaneminn - 01.09.1966, Blaðsíða 36

36
LÆKNANEMINN
4
UM BÆKUR
„EN HUMANISERT PSYKIATRI"
Viktor E. Frankl:
Gyldendals Fakkelböker
Kjempende livstro
Oslo 1966.
Viktor E. Frankl er læknir og próf-
essor í Vín, kunnur af ritum sínum um
sálar- og geðsjúkdómafræði. Hann er
ágætur rithöfundur. Stíllinn er áreynslu-
laus og hnitmiðaður. I ofangreindri bók
birtast í mjög læsilegri norskri þýðingu
tvö stutt verk hans, „Ein Psycholog
erlebt das Konzentrationslager" (1947)
og „Man’s Search for Meaning. An
Introduction to Logotherapy" (1959).
Norska nafngiftin „Kjempende Livstro"
er hálfleiðinleg og væmin.
Fyrri hluti bókarinnar segir frá
þriggja ára veru höfundar í fangabúð-
um nazista, þar sem honum veittist ó-
hugnanlegt tækifæri til að reyna eigin
viðbrögð og annarra andspænis einum
verstu aðstæðum, sem um getur. — 1
síðari hlutanum skýrir hann nokkur
aðalatriði logoterapíunnar, en svo nefn-
ir hann kenningar sínar og aðferðir í
sállækningum. Er orðið dregið af gr.
logos, sem hann þýðir sem merking
eða meining. Eitt aðaleinkenni manns-
ins er „viljen til mening“ (sbr. „viljen
til lyst", gleðiþráin, hjá Freud og
„viljen til magt“, valdagirnin, hjá Ad-
íer). Allt heilbrigt fólk verður að „lifa
fyrir“ eitthvað, skynja einhvern tilgang
með lífi sínu, ef það á ekki að lenda í
andlegri og félagslegri kreppu, hraka
að þreki og dómgreind. Þetta fyrirbæri,
þennan misbrest á nauðsynlegri lífs-
fylling, nefnir Frankl „existentiell frus-
tration". Þessa „frustration“ telur hann
mjög mikilvægan orsakaþátt margra
andlegra vandamála, og þar sem hún
er yfirgnæfandi talar hann um „noogen
neuroser" (gr. nus = hungur), og þarfn-
ast þær meðferðar samkvæmt grein-
ingu. Skylt „extistentiell frustration" er
„det existentielle vakuum.... folelsen
af total meningsloshet ved tilværelsen",
sem er „vár tids masseneurose", nihil-
ismi, sem birtist í margvíslegum dular-
gervum og skipar manninum oftlega
þrepi neðar en skepnunum. Nietzsche
mun einni fyrstur hafa varað við ni-
hilisma nútímamenningar. Skilgreining
hans var eitthvað á þá leið, að nihil-
isminn væri samsömun hins góða, rétt-
láta og sanna við eigin hagsmuni, sann-
færing um, að skoðanir og hugmyndir
séu yfirborðsleg skreyting, hið eina sem
máli skifti sé „hagsælt lífsgengi”. Ber-
trant Russel skefur aldrei utan af orð-
um sínum: „Stundum, þegar mestan
hrylling setur að mér, liggur mér við að
efast um, hvort nokkur ástæða sé til
að óska þess að slík skepna sem mað-
urinn haldi áfram að vera til“. „Að
ákvarða hvort lífið sé þess virði að því
sé lifað eða ekki, er að svara grund-
vallarspurningu heimspekinnar”, segir
Camus I upphafi þeirrar bókar, er á
dönsku nefnist Sisyfos-Myten. „Hvor-
for begár De ikke Selvmord", spyr
Frankl stundum sjúklinga sína.
Grikkir líktu mannlegri viðleitni við
iðju hins óbugandi Sisyfosar, sem
dæmdur var til að velta án afláts þung-
um steini upp á hátt fjall og sjá hann
jafnóðum velta niður aftur. Kannske er
mannlífið hvorki merkilegra eða ó-
merkilegra, þegar á allt er litið. Gjör-
samlega tilgangslaust í venjulegri merk-
ingu þess orðs. — Frankl segir frá því,
að sumir samfangar sínir hafi talið til-
gang hins þjáningarfulla lífs í Ausc-
hwitz eingöngu undir því kominn, hvort
þeir slyppu þaðan lifandi eða ekki.
Frankl segir: „Et liv hvis mening beror
pá et slikt slumpetreff — om en slipper
ut eller ikke — ville dypest sett ikke
være verd & leve i det hele tatt .. og
noe som er meningslost i seg selv kan
ikke bli gjort meningsfylt bare ved á
fore det videre“.
Mörgum veitist fullerfitt að finna lífi
sínu tilgang, þar sem það ætti kannske
að vera auðveldast, í starfi og ást.
Hvernig getum við þá fundið hann í
þjáningum og dauða, á sjúkrahúsum og
í fangabúðum ? Hvernig getur maðurinn,
eins og Frankl segir „utholdt sin egen
manglende evne til á fatte livets men- i
ingsfylthet i rasjonelle begreber" ?
Hvernig gat Camus með góðri sam-
vizku vegsamað Sisyfos og kveðið hann
„bera vitni um æðri trúmennsku"?