Læknaneminn - 01.09.1966, Blaðsíða 41

LÆKNANEMINN
U
Kristbjörn Tryggvason, yfirlæknir:
Um hrjóstamjólk
Fyrirlestur haldinn á námskeiði
héraðslækna í sept. 1965. (Nokkuð
styttur).
Frá því ég byrjaði að starfa að
barnalækningum hér á land, hefi
ég verið talsmaður þess, að börn
okkar væru nærð á móðurmjólk
fyrstu mánuðina, sem þau lifa. I
fyrstu mótaðist þessi skoðun mín
af reynslu annarra, sem eðlilegt
var. Mér fannst frá byrjun, að
þeir, sem héldu fram móðurmjólk-
inni hefðu mun sterkari rök en
hinir, og af áratuga reynslu hefi
ég líka sannfærzt um, að ég hefi
valið réttu leiðina.
Ef við athugum nú mjólk ýmissa
spendýra, kemur fljótlega í ljós,
að mjólkin er mjög mismunandi.
Ungarnir eru mismunandi að
stærð og vaxtarhraðinn mjög mis-
munandi og ýmsar ytri ástæður
gjörólíkar. Öllum þessum viðhorf-
um þarf að mæta á réttan hátt og
það gerir móðir náttúra með því
að hafa mjólkina mjög ólíka, bæði
að magni og samsetningu. Þótt
fyrsta næring allra spendýra sé
nefnd mjólk, er hún svo ólík hjá
hinum ýmsu tegundum, að sjaldan
er hægt að fóðra unga einnar teg-
undar á mjólk annarrar, án þess
að vandræði hljótist af. Sem dæmi
um mismuninn mætti nefna pro-
teininnihald mjólkur. Tökum sela-
mjólkina, hún hefir 11,3% protein.
Selurinn lifir við þær aðstæður, að
hann getur aðeins gefið unga sín-
um mjólk í 11—12 daga, en á þess-
um tíma tvöfaldar hann fæðingar-
þunga sinn. Konumjólkin inniheld-
ur allt að 10 sinnum minna protein-
magn, en ungbörn þurfa líka 10
sinnum lengri tíma til að tvöfalda
fæðingarvigtina. Kúamjólk inni-
heldur rúmlega 3% protein, enda
er vaxtarhraði kálfa í hlutfalli við
það. Svona má lengi telja og sýna
fram á mismunandi magn annarra
efna líka. Enda kemur í ljós, að
öll spendýr fóðra unga sína á eig-
in mjólk. Maðurinn er eina spen-
dýrið, sem brýtur þessi lög náttúr-
unnar með því að fá lánaða mjólk
frá öðru spendýri og um það mun
ég ræða nokkuð.
Hér á landi sem annars staðar
hefir gengið á ýmsu með brjósta-
gjöf. Stundum hefir hún verið í
tízku og flestar konur gefið brjóst.
í annan tíma hefir brjóstamjólkin
verið talin mesti meinvaldur og
gjörsamlega óhæf sem barnafæða.
Fyrir miðja 19. öld var þessi raun-
in á hér á landi og voru svo að
segja öll börn alin á kúamjólkur-
blöndu eða bara rjómablöndu og
á þeim árum var ungbarnadauði
frá 40 og upp í 67% lifandi
fæddra. En um miðja öldina
breyttist þetta aftur og sennilega
var orsökin sú, að Jón Thorstein-
son, landlæknir, skrifaði lítið kver
um meðferð ungbarna og þar gerð-
ist hann m. a. talsmaður brjósta-
mjólkurinnar og það brá strax
við, að mæður fóru almennt að
gefa brjóst. Árangurinn lét ekki á
sér standa, barnadauði minnkaði á
næstu áratugum um meira en