Læknaneminn - 01.09.1966, Blaðsíða 28

LÆKNANEMINN
28
á, eða aðlögun að hinum ytri raun-
veruleika hefur enn ekki náð
þroska. Þróun sjálfsins má líkja
við virkjunarframkvæmdir, þar
sem hin beizlaða sálarlífsorka er
leidd í ákveðinn farveg til mótun-
ar hinna ýmsu starfshátta sjálfs-
ins, persónuleikans, eins og hann
birtist í daglega lífinu. Þroski og
jafnvægi sjálfsins eru undirstaða
andlegs heilbrigðis. í taugaveiklun
raskast þetta jafnvægi, í geðveiki
(einkum schizophreni) hrynur
hin mikla bygginga og hin hvat-
rænu öfl ná yfirhöndinni á ný.
Það er einkum starfsemi sjálfs-
ins og viðureign þess við hin frum-
stæðu óbeizluðu öfl sálarlífsins,
sem er túlkunarplan Rorschach-
prófsins. Starfshættir sjálfsins
eru venjulega taldir sjö: 1) Sam-
band við raunveruleikann, 2)
stjórn á hvatalífinu, 3) samband
við viðföng, 4) hugsun, 5) varnar-
starfsemi sjálfsins, 6) óháð starf-
semi sjálfsins, 7) samhæfingar-
starfsemi sjálfsins. Hinn fyrsti
felur í sér aðlögun að umhverfinu,
dómgreind og hlutlægt mat, skynj-
un einstaklingsins á sjálfum sér,
og hversu vel hann greinir sjálfan
sig frá öðrum. Annar starfsháttur-
inn f jallar einkum um, hversu vel
einstaklingnum tekst að umbreyta
hinum frumstæðu hvatrænu öflum
í þjóðfélagslega og siðferðislega
viðurkennt form. Það er nefnd
göfgun (sublimering). Hinn þriðji
segir til um, á hvaða þroskastigi
tilfinningasamband eða geðtengsl
einstaklingsins eru við aðrar per-
sónur, hversu hann er fær um að
mynda einlægt tilfinningasam-
band við aðra, eða hvort geðtengsl
hans séu eingöngu sjálflæg
(narcissistic), þ. e. hann sé ein-
göngu þiggjandi, eða hvort geð-
tengsl hans séu lítil sem engin,
hann sé sjálfhverfur (autistiskur).
Hinn fjórði fjallar um þroskastig
hugsunarinnar; er hún röklaus,
eins og hjá ungum börnum eða
geðveikum, er hún eingöngu hlut-
bundin (kontrekt), eða er einstakl-
ingurinn fær um hina æðri tegund
afstæðrar hugsunar? Hinn fimmti
fjallar um þær aðferðir, sem ein-
staklingurinn beitir til þess að
verjast ásóknum hinna hvatrænu
afla. Helztu varnarhættir eru
bæling, afneitun, andhverfing, frá-
varp, einangrun, réttlæting og and-
svarsmyndun. Hjá taugaveikluðu
fólki hleypur ofvöxtur í einhverja
varnarhætti og má ráða gerð
taugaveiklunarinnar af tegund
varnarháttar þess, sem mest eða
eingöngu er beitt. Um tvo hina
síðast töldu starfshætti skal ekki
fjölyrt.
Tilgangur Rorschach prófsins er
fyrst og fremst að meta styrkleika
þessara starfshátta og samspilið á
milli þeirra. Hvar liggur styrkur
persónuleikans. Hvar er veikur
hlekkur? Hvers eðlis eru veikleik-
arnir? Hver er sjúkdómurinn ?
Hverjar eru batahorfurnar ? Leit-
azt er við að finna svör við spurn-
ingum þessum, út frá samspili
hinna margbreytilegu skynhrifa,
sem fram koma í svörum próf-
aðra.
Prófið tekur venjulegast um 1
klukkustund, en oft er túlkun
prófsins töluvert vandaverk og
þarf stundum að sofa á niðurstöð-
unum margar nætur, áður en hægt
er að gera sér samstæða heildar-
mynd af persónuleikanum.
T.A.T. (Thematic Apperception
Test): Þetta próf er einnig í hópi
frávarpsprófa. Það samanstendur
einnig af myndum, en munurinn á
T.A.T. og Rorschach er sá, að
þessar myndir eru af einhverju
sérstöku, teiknaðar myndir eða
ljósmyndir af fólki í mismunandi