Læknaneminn - 01.12.1966, Blaðsíða 40

40
LÆKNANEMINN
Aðalatriðið er, að bókin er bráð-
skemmtileg aflestrar og til að gera
hana enn girnilegri, er hún prýdd mikl-
um fjölda sérlega góðra teikninga.
NÝJUNGAB 1 VlSINDUM
Penguin science survey B
1966.
Að vanda inniheldur bók þessi nokkr-
ar aðgengilegar og vel læsilegar rit-
gerðir um ýmsar nýjungar í þeim grein-
um vísinda, er fjalla um líffræðileg
efni. Höfundar eru sérfróðir menn, en
ritgerðirnar sniðnar fyrir áhugamenn.
Pyrst er greinin „Hypothermia in
surgery,“ sem bæði er sögulegt yfirlit
(elztu heimildir um kulda við lækning-
ar, eru frá 3500 f. Kr.) og nýtízku líf-
eðlisfræði. „Human temperature regula-
tion. . .“, er fróðleg grein, sem lýsir
bæði einföldum og mjög flóknum og
umfangsmiklum tilraunum, sem á síð-
ustu 30 árum hafa varpað nýju ljósi á
þessi mikilsverðu atriði. „Effects of
temperature on microorganisms“, at-
hyglisverð ritgerð um áhrif hita og
kulda á einfrumunga. Einfrumungar
hafa fundizt, sem lifa góðu lífi margra
tugi gráða neðan við frostmark, í sterk-
um saltlausum eða í undirkældu vatni.
Efri mörkin, sem einfrumungar geta
vaxið við, 73° C, takmarkast af því, að
við það hitastig hættir RNA að geta
bundið amínósýrur og tengt þær sam-
an 1 prótein. „Progress in low-tempera-
ture biology", er mjög athyglisverð rit-
gerð, sem fjallar einkum um vandamál
varðandi geymslu lifandi fruma og
heilla líffæra í djúpfrystingu. Fundizt
hefur, að tvö efni, glýcerol og dímethyl-
súlfoxýð, verja frumur fyrir skemmd-
um af völdum frystingar. Nú er leitað
fleiri efna með svipaða eiginleika. „How
insects adjust to changes of tempera-
ture." Skordýr eru hæfust allra fjöl-
frumunga til að lifa við margbreytileg
lífsskilyrði, einkum er varðar hitastig.
Til eru skordýr sem lifa eðlilegu lifi þó
hitastigið fari niður fyrir frostmark.
Padda nokkur, sem heitir Scatella
thermarum, lifir góðu llfi við 47,7° C
í heitum laugum hér á landi. Eitt
athyglisvert atriði í ritgerð þessari er,
að sum skordýr framleiða glycerol í
vefjum sínum á haustin og þola því að
frjósa og þiðna aftur. „The chemotherapy
of virus infenctions." Það er ein af stóru
spurningum læknisfræðinnar nú, hvort
unnt verður að framleiða virk lyf við
veirusjúkdómum. Fundizt hafa tvö
efni, sem eru talsvert virk, hvort gegn
sínum sjúkdómi. Methisazon er virkt
gegn bólusótt, en hefur þó einkum þýð-
ingu til að fyrirbyggja sýkingu. Idox-
uridin (skylt thymidini) er virkt við
herpes-veiru sýkingu í augum. Vonandi
er þetta aðeins upphafið. „Immuno-
logic protection against virus infect-
ions". Fjallar um ýmis atriði varðandi
helztu vörn okkar gegn veirusjúkdóm-
um. „Interferon and virus infections.".
Þetta er ágæt grein um hið merkilega
efni interferon. Efni þetta myndast í
líkamanum og hindrar vöxt veira. Inter-
feron er frábrugðið mótefnum (anti-
body) á þann hátt, að verkun þess er
bundin við sömu dýrategund (interferon
úr hestum er óvirkt í mönnum), en það
verkar jafnt á allar tegundir veira.
Ekki er vitað á hvern hátt interferon
truflar vöxt veiranna, en þó er vitað að
það gerist inni í frumunum. Af augljós-
um ástæðum eru bundnar miklar vonir
við efni þetta. „The challenge of insecti-
cide resistance. Telling the age of
mosquitoes. Gregor Mendel and his
time." Ritgerðir þessar eru allar ágætar
og athyglisverðar hver á sinn hátt.
Magnús Jóhannsson
ARFURINN
Ógerlegt er að meta eða bæta allt
það tjón, veraldlegt og andlegt, sem
Danir hafa bakað Islendingum á liðn-
um öldum. Torvelt yrði að telja saman
fjármuni, dýrgripi og önnur verðmæti,
sem hinir „dönsku hrafnar" „ginntu um
haf“ eða slógu „lögmætri" eign sinni á,
svo sem vera ber I þess konar samskift-
um þjóða, (enda telja þeir víst ófull-
komin skil sín á handritunum einstæða
gjöf). Slíkar upprifjanir hefðu orðið til
þess eins að ala á úlfúð og langrækni,
en okkur mun flest þarfara. Hið eina,
sem við fórum fram á við Dani, var að
fá hingað Islenzku handritin í Árna-
safni, og það er trú og von margra, að
þau geti orðið íslenzkum fræðum og
menntalífi mikil lyftistöng. Vissir aðil-
ar frá báðum þjóðum hafa barizt vel
fyrir máli þessu, en sú saga er öllum
kunn og verður ekki rakin hér.
En leiðinlegt var allt það tyllidags-
raus, sem brauzt fram þ. 17. nóv. s.l.,
lofsöngur og þakkargjörð fyrir allt og
allt. Hvergi var vært fyrir hinni há-
fleygustu speki I tilefni dagsins, orðs-
kviðum slitnum frá rökum og sam-
hengi skapandi hugsunar. Sjálfstæðis-
baráttan var til lykta leidd!