Læknaneminn - 01.06.1975, Síða 15

ac$ framleiða penicillinasa, sem rýfur ákveðna bind-
ingu í penicillinmólekúlinu (Beta- lactamhring) og
eyðileggur þannig lyfið. A sama hátt eyðileggur
penicillinasi phenozymethylpenicillin og breiðvirku
penicillinlyfin, ampicillin og carbenicillin. Sé um
penicillinnæman klasasýklastofn að ræða skal að
öðru jöfnu nota benzylpenicillin (eða phenoxymet-
hylpenicillin), en ekkii þau breiðvirku, þar eð verk-
un þeirra á gram-jákvæðar bakteríur er veikari en
benzylpenicillins, auk þess sem þau eyða meiru af
eðlilegum sýklagróðri líkamans.
Upp úr 1960 tókst að framleiða penicillinsam-
bönd, sem penicillinasi bítur ekki á, s. k. penicillin-
asaþolin lyf. Af þeim eru hér á markaði methicillin
og cloxacillin. Þau eru aðalvopn okkar gegn klasa-
sýklum sem stendur, þó að mótstaða gegn þeim sé
ekki lengur óþekkt. Cloxacillin má gefa sem inntöku-
lyf og ber að gefa það á fastandi maga (helzt 1 klst.
fyrir máltíð) til að nú hærra magni í blóði en fæst,
sé það gefið með máltíðum.7 Sama máli gegnir um
phenoxymethylpenicillin, ef það er ætlað gegn klasa-
sýklum.
Cephalosporin eru breiðvirk, bakteríudrepandi
lyf, sem fram komu upp úr 1964. Þau eru efnafræði-
lega skyld penicillinlyfjum, en yfirleitt er penicillin-
ofnæmt fólk þó ekki ofnæmt fyrir cephalosporinum.
Þau eru sæmilega vel þolin gegn penicillinasa, þó
ekki eins vel og methicillin og cloxacillin. Hér fást 2
afbrigði af þessum lyfjum, Ceporan, stungulyf og
Ceporex, inntökulyf. Það síðarnefnda er heldur
minna virkt gegn gramjákvæðum og flestum gram-
neikvæðum sýklum en Ceporan.
Chloramplienicol og tetracyklin eru breiðvirk,
bakteríuheftandi lyf, sem fram komu 1947 og 1958.
Þau voru mikið notuð gegn alls konar sýkingum, þ.
á m. klasasýklum, 2 undanfarna áratugi. Mikið hef-
ur dregið úr notkun chloramphenicols síðan upp
komst um lí fshættulega aukaverkun þess á merg, en
tetracyklin eru enn allmikið notuð. Það fór með
þessi lyf eins og benzylpenicillinið, að klasasýklar
mynduðu vaxandi mótstöðu gegn þeim, einkum á
spítölum.
Erythromycin, sem fram kom árið 1952, telst til
bakteríuheftandi lyfja, en getur verið bakteríudrep-
andi, ef það er notað í háum skömmtum. Það var
gott lyf gegn klasasýklum í fyrstu, en yfirleitt voru
þeir enn fljótari að öðlast mótstöðu gegn því en þeim
framantöldu. Það getur hins vegar verið vel virkt
gegn klasasýklum á spítaladeild, þar sem það hefur
ekki verið notað lengi.
Fucidin kom fram árið 1962 og er bakteríudrep-
andi lyf, sem verkar á flesta stofna klasasýkla. Það
er aðallega notað sem inntökulyf, en er líka til sem
stungulyf. Það er talið komast vel inn í flesta líkams-
vefi, þ. á m. bein, en ekki í mænuvökva. Nokkuð ber
á að klasasýklar myndi mótstöðu gegn því og ráð-
leggja sumir að gefa penicillinlyf með því, ef lang-
varandi meðhöndlunar þarf, til að vinna á móli upp-
vexti ónæmra stofna.2
Lincomycin kom fram árið 1963 og er bakteríu-
heftandi lyf, sem verkar á gramjákvæða sýkla, þ. á
m. klasasýkla, en nokkuð ber á mótstöðu klasasýkla
gegn því. Lincomycin er talið komast vel inn í bein.
Það er mest notað sem inntökulyf en er líka til sem
stungulyf. Niðurgangur er nokkuð tíð aukaverkun
af þessu lyfi, einkum ef það er gefið með máltíðum,
vegna þess að með fæðunni berst það lengra niður
eftir þörmunum og truflar þarmagróður frekar, en
ef það er gefið á fastandi maga og frásogast í efri
hluta mjógirnis .
Clindamycin (Dalacin) er Chloro-deoxylincomy-
cin, sem fram kom 1967. Það er talið ná hærra
magni í blóði en lincomycinið sjálft og vera kröft-
ugra lyf, jafnvel bakteríudrepandi. Það dregur lítið
úr frásogi þess að vera gefið með máltíðum. Það er
mest notað sem inntökulyf, en er líka til sem stungu-
lyf. Nýlega hefur komið í ljós, að lincomycin og
clindamycin geta valdið alvarlegum pseudomem-
braneous colilis.
Kanamycin, sem fram kom 1957 og gentamycin,
sem fannst 1963 eru bakteríudrepandi lyf af amino-
glycosidlyfjaflokknum, bæði stungulyf. Þau verka
á margar gramneikvæðar og nokkrar gramjákvæðar
bakteríur. Bæði hafa verið notuð gegn klasasýklum
og er gentamycin allmiklu virkara á því sviði og
minna um mótstöðu klasasýkla gegn því en kanamy-
cini.
Rijamycin eru bakteríudrepandi lyf, sem verkar
aðallega á gramjákvæðar bakteríur og berklabakter-
íuna. Eitt þeirra, Rifampicin, sem fram kom árið
1968, fæst hér. Það er talið vel virkt gegn klasasýkl-
um, en nokkuð ber á mótstöðu einstakra sýklastofna
læknaneminn
13