Læknaneminn - 01.04.1986, Síða 68

2. Úfið yfirborð (rough surface)
myndar með himnuöngum og inn-
hverfingum tengsl milli þess beins
sem er að eyðast og frymisblaðra
(cytoplasmic vacuoles) sem liggja
við yfirborðið. Þetta úfna yfirborð er
lítið áberandi í hvíld en vídd þess og
umfang fylgir virkni osteoclastsins
og stækkar við át4. Á þessu svæði eru
collagen þræðir (fibrillur) og kristall-
ar sem verið er að flytja inn að frym-
isblöðrunum. Öll melting virðist l'ara
fram utan f'rumunnar.
NIÐURBROT AF VÖLDUM
OSTEOCLASTA. Ekki er vitað ná-
kvæmlega hvernig osteoclastar fara
að því að melta bein en vitað er að
þeir geta myndað og losað ýmis
ensým. Þessi ensým finnast í áður-
nefndum frymisblöðrum.
Hugsanlegur niðurbrotsferill: (skv.
Bonuccr):
1. Losunarstig: Losun á hydrolyt-
iskum ensýmum og procollagen-
asa sem sundra efninu milli colla-
genþráðanna í matrix beinsins.
Þar með verður:
a) Losun á kristöllum.
b) Afhjúpun collagenþráða og
umbreyting þeirra í argyrophil,
reticulinlíka þræði sem eru
leysanlegri en fast-samanbundnir
þræðir í matrix beinsins.
c) Virkjun á collagenasa sem
meltir þessa þræði. Þessi colla-
genasi gæti verið kominn frá öðr-
um frumum s.s. macrophögum.
Að þessu loknu er milli beins og
ostoclasta hálfmelt collagen og
millifrumuefni auk óbundinna
kristalla.
2. Meltingarstig: Áðurnefndir
þræðir og óbundnir kristallar eru
fluttir milli himnufellinganna inn
að frymisblöðrunum þar sem
heildarsundrun þeirra fer fram.
Osteoclastar eyða ekki dauðu
beini (æðalausu og frumusnauðu)
heldur aðeins lifandi, svo að á
þessu stigi er ekki ólíklegt að
macrophagar aðstoði.
TILURÐ OSTEOCLASTA. Ekki
er langt síðan talið var að allar bein-
frumur væru samstofna og að af ost-
eoprogenitor frumum mynduðust ost-
eoblastar, osteocytar og osteoclastar
til að sjá um beinmyndun, viðhald og
eyðingu'’. Nú hefur hins vegarkomið
fram að osteoclastar eru annarrar ætt-
ar og virðast vera sprottnir af frum-
um blóðmyndandi mergsins. Þetta
styðja margar tilraunir:
1. Mergræktanir: Tekist hefur að
fá fram frurnur í langtíma merg-
ræktunum sem morphologískt og
cytochemískt líkjast osteoclöst-
um7.
2. Symbiosis: Rottur voru tengdar
saman meö skinnflipa. Önnur
rottan síðan geisluð til að eyði-
leggja blóðmyndandi vef en hinni
gefið 7H-thymidine (sem er tekið
upp af frumum í skiptingu). Brot-
in voru bein í báðum rottunum og
skoðuö eftir 28 daga. í ógeisluðu
rottunni var 3H-thymidine upp-
taka bæöi í osteoclöstum og ost-
eoblöstum en aðeins í osteoclöst-
um þeirrar geisluðu. í annarri eins
tilraun var í staö beinbrots, grætt
bein inn í kviðvegg rottanna.
Sambærilegar niðurstöður feng-
ust8,9 og benda þær til þess að for-
stig osteoclasta berist milli dýr-
anna með blóði. (2. mynd a)
3. Athuganir á osteopetrosis: Ost-
eopetrosis er arlbundinn sjúkdóm-
ur sem stafar af vöntun eða van-
starfi osteoclasta sem er ýmist
vegna þeirra eigin vangetu eða
galla í stjórn þeirra."1 Sjúkdóms-
myndin er því eðlileg afleiðing
þessa þ.e. þykk og brothætt bein,
blóðbreytingar vegna aðþrengds
merghols og compensatorískrar
miltisstækkunar og einkenni
vegna aðþrengdra tauga". Sjúk-
dómurinn getur verið meðfæddur,
hraðgengur og illvígur eða áunn-
inn og hægfara (Albers-Schön-
bergs veiki) sem er algengara.
a) Mús með osteopetrosis má
lækna með því aö geisla hana og
tengja síðan annarri samstofna
mús sem ekki er með osteopetr-
osis. Við það fær veika músin
starfhæfa osteoclasta9. (2. mynd b)
b) Bati fæst einnig við flutning
á heilbrigðum nierg, miltisfrum-
um, einkjarna frumum frá milta
eða thymus12 og normal stofn-
frumum úr beinmerg8. í tilteknum
rottustofni virðist osteopetrosis
fylgja atrophiu á thymus og
byggjast á afbrigðilegri T-frumu-
starfsemi án nokkurs galla í ost-
eoclöstum. Rottum þessum batnar
við thymusígræðslu1 ’. i einni til-
raun voru osteopetrotískar mýs
geislaðar og síðan gefinn bein-
mergur14 eða miltisfrumur15 úr
öðrum músastofni (Beige-Mice)
sem hefur einkennandi granulur í
frymi osteoclasta, granulocyta og
monocyta (samsvarandi Cédiack-
Higashi sjúkdómi í mönnum). Þar
með læknaðist osteopetrosis mús-
anna en einnig fengu osteoclastar
þegans þessar granulur, en ekki
osteoblastarnir15. í annarri tilraun
var hægt að fylgja eltir, hvernig
merktir kjarnar fruma úr milta
lentu smám saman inni í osteo-
ciöstum þegans16. (2. mynd c)
c) Osteopetrosis í mönnum lag-
ast viö thymusígræðslu, merg-
ígræðslu og eitilfrumugjöf. Stúlka
ein með congenit, malign osteo-
petrosis fékk eftir geislun og cy-
clophosphamid meðlerð, merg frá
bróður sínum. Eftir mergflutning-
inn kom í Ijós að osteoclastar
hennar voru karlkyns (XY-litn.)
og tóku til starfa á eðlilegan hátt.
Einnig varð áthæfni monocyta
eðlileg, en henni hafði verið
66
LÆKNANEMINN ^1985 - Vmt,-38.-39. árg.