Læknaneminn - 01.10.1989, Blaðsíða 31

svæði eins og t.d. í sambandi við sýkingu í rennibelg
(bursitis), sem ekki er sjaldgæft framan til á hnjám eða
olnbogum. Utlitið getur fljótt á litið minnt á djúpa
netjubólgu, en spennan í undirliggjandi vef er lítil sem
engin, sjúkl. verður lítið veikur og almennu einkennin
óveruleg. Grunn netjubólgageturminnt áheimakomu
(erysipelas), en hefur ekki eins skýr takmörk hvað
snertir roða og fyrirferð á bólgusvæðinu.
Sogaæðabólga
Bakteríutoxin og sóttkveikjur geta dreifzt með
sogæðum Þetta kemur einna helzt fyrir við
streptokokkasýkingar og er ekki sjaldgæft við minni
háttar ígerðir í höndum eða fótum. Kliniskt ertalað um
tvennskonar form. Capillær form, sem lýsir sér með
dreifðum roða og smágreinnóttum rauðum rákum í
kringum staðbundna sýkingu.
Trunculær form, en þá koma í ljós rauðleitar
rákir, oft margra cm langar, sem liggja frá
sýkingarstaðnum. Oft fylgja almenn sjúkdóms-
einkenni með hitahækkun og blóðbreytingum.
Eitlabólga á tilsvarandi svæði er algeng. Igerðir geta
myndazt í þessum eitlum.
Venjulega er hægt að finna staðbundna sýkingu
og oftast batnar sogæða- bólgan af sjálfu sér, þegar að
sýkingin er meðhöndluð með skurðaðgerð og ræst út.
Rétt er að gefa sýklalyf við sogæðabólgu.
Blóðsmit (sepsis)
Berist sóttkveikjur út í blóðrásina er venjan að
tala um eitt af þrennu: Bacteraemia, pyaemia eða
septicaemia. Milli þessarra flokka eru ekki skörp
mörk, en þó er talið hagkvæmt að viðhalda þeim.
Sýklablóðsmit (bacteraemia): Viðbacteraemiu
eru sóttkveikjur í blóðrásinni í litlum mæli og fjölgar
ekki að ráði, en berast þangað frá staðbundim ii sýkingu.
Dæmi um þetta sést oft í samband við þvagfærasýkingar,
við vissar mildar meningococcasýkingar og stundum í
sambandi við gonococc-sýkingar eða þegar um septiskar
liðbólgur er að ræða.
Blóðígerð (pyaemi): Viðstaðbundnarsýkingar
geta bacteriutoxin skemmt endothel á bláæðum í
nágrennisýkingarinarogframkallaðblóðsega. Hagstæð
vaxtarskilyrði skapast fyrir sóttkveikur í blóðtappanum.
Hvítfrumur og proteolytisk enzym brjóta hann niður og
smábitar geta losnað og borizt út í blóðrásina, sem
blóðrek og festst í fjarlægum stöðum og þannig borið
með sér sóttkveikjur. Pyaemi er hættulegt ástand eins
og septicaemia.
Blóðeitrun (septicaemia): Talað er um
septicaemiu þegar fjölgun ermikil á pathogen bacterium
í blóðinu. Fyrr á tímum var þetta nokkuð algengt í
samband við sýkingar, sem stöfuðum af haemolytiskum
streptococcum og öðrum pyogen sóttkveikjum, en
einna þekktast var þetta í samband við barnsfararsótt.
Dæmi um septicemiu, sem gekk sem epidemia var
svartidauði (Pasteurella pestis). Sepsis táknar alltaf
alvarlega sýkingu með meiri háttar eitrun og er oft
vottur um að sýkingin hafi lamað vamarmátt líkamans.
Septicaemia og pyaemia voru miklu algengari
fyrr á tíð en nú er orðið og voru streptococcar algengasta
orsökin. Betri lækningamöguleikar nú hafa fækkað
þessum tilvikum, en bacteraemia af völdum colisýkla
eru orðnar algengasta orsökin fyrir blóðsmiti í dag.
Heimakoma (Erysipelas)
Heimakoma er streptokokkasýking í húð, sem
tekur til yfirborðs lymfubrauta og lýsir sér með
samfelldri bólguhellu. Sýkingin byrjar út frá áverka á
yfirborðsþekju, oft mjög óverulegum. Heimakoma,
sem var mun algengari fyrir daga sýklalyfja, kemur
helzt fyrir í andliti, á fótleggum og scrotum, en getur þó
komiðfyrirhvarsemer. Fólk veikistmeð kölduflogum,
fær háan hita og blóðbreytingar. Húðin verður rauð,
heit og aum viðkomu, þykk og þétt átöku og eru mörkin
á bólgunni og heilbrigðri húð mjög vel skýr hvað
snertir litarhátt og jaðarþykknun.
Bólga og eymsli eru jafnan í svæðis eitlum.
Yfirleitt myndast ekki gröftur, en drep getur komið í
húðina á staðnum. Meðan heimakoma var algengur
kvilli, var blóðeitrun af völdum streptokokka og
hjartaþelsbólga ekki óalgengur fylgikvilli. Nokkur
hætta er á endursýkingum og getur það leitt til fílildis
(elephantiasis) á útlimum.
Skurðaðgerðum er ekki beitt við þenna sjúkdóm,
en meðferðin er fyrst og fremst fólgin í sýklalyfjagjöf,
sein er þá haldið áfram all langan tíma eftir að einkennin
hverfa, en það er talið minnka endursýkingarhættu.
LÆKNANEMINN 1-4Í989-42. árg.
29