Læknaneminn - 01.10.1989, Blaðsíða 32

Graftarbóla (furunculus)
Graftarbóla er algeng sýking í húð og stafar af
stafylokokkum og byrjar í hársekk og fitukirtli og því
oft nefnt folliculitis. Þessi sýking getur komið hvar á
líkamann sem er, nema á hárlausum svæðum, eins og
lófum og iljum, en er algengust í andliti, aftan á hálsi,
ínáraog áhandarbökum. Eittfyrstaeinkennið erkláði,
þroti og roði á staðnum, en fljótlega kemur í ljós
graftarbóla, sem opnast og rennur þá fram lítilsháttar
gullleitur gröftur, og læknast bólgan oft á þessu stigi,
en hitt kemur líka fyrir, að roði og bólga eykst kringum
bóluna með vaxandi sársauka og getur nú myndazt
graftarkýli, sem venjulega er með gráleitt graftarhrúður
í toppinn. Eftir fáa daga opnast kýlið sjálfkrafa og
graftamaglinn losnar upp og læknast þá sýkingin af
sjálfu sér. Sjaldan fylgja almenn sjúkdómseinkenni.
Þótt stundum þurfi að beita skurðaðgerð, nægir
þó oftar staðbundin meðferð með áburði eða bökstrum.
Graftarbólur geta verið varasamar í andliti,
einkum á efri vör og kringum nefið (nasolabial svæði).
Ohjákvæmilegar hreyfingar á andlitsvöðvum eiga þátt
í að dreifa sýkingunni, sem getur borizt í bláæðar á
þessu svæði og komizt í v. ophthalmica svo áfram í
sinus cavernosus og valdið heilahimnu- bólgu.
Einkenni um þessa sýkingu eru meðal annars bjúgbólga
í námunda við sýkinguna, hitahækkun og vaxandi
sj úkdómseinkenni.
Graftarkýli (carbunculus)
Graftarkýli byrjar á sama hátt og graftarbóla, en
bólgan nærhértil margraaðliggjandi hársekkja. Fyrstu
einkenni er þétt, sársaukafull bólga og fljótlega fer að
vessaúrmörgum litlum graftaropum. í byrjunmyndast
ekki nein greinil. ígerðarhola, en hrúður og
undirliggjandi húðdrep kemur í ljós, sem getur náð
niður í undirhúðarvefinn.
Oft fylgir hitahækkun, sogæðabólga og almenn
lasleika-einkenni. Carbunculus getur komið fyrir hvar
sem er á líkamanum, en er einna algengast aftan á hálsi
og stafar m.a. af því, að þar ganga fjölmargir
bandvefsstrengir frá húð og niður í fasciuna og eiga
þeir þátt í því, að vefurinn gefur hér lítið eftir, en
bjúgbólga og spenna á staðnum stuðlar að
blóðþurrðarástandi og flýtir þannig fyrir drepi í
bólgunni. Venjulega þarf að beita skurðaðgerð við
þessar sýkingar.
Svitakirtlabólga
Svitakirtlabólga (hydradenitis) er lang algengust
íholhönd og stafaroftast af staph. aureus. Oft myndast
margar smá ígerðir og þar eð sýkingin hefur tilhneigingu
til að berast frá einum svitakirtli í annan, getur hún
haldið áfram vikum eða mánuðum saman. Þessar
ígerðir á að meðhöndla með skurðaðgerð, en hætt er við
endursýkingu.
Sýktur fitupoki
Oft kemur fyrir, að fitupoki sýkist (inficerað
atheroma) og lýsir sér sem vel afmörkuð
fyrirferðarauking og grunn netjubólga. Greiningin er
auðveld, þar eð ætíð er saga um fitupoka, æxlismyndun,
sem sjúkl. hefur vitað af um lengri eða skemmri tíma
áður.
Þegar sýking hefur borizt í fitupoka þarf að
meðhöndla þá eins og hvert annað graftarkýli með
skurðaðgerð og fráræsingu (drainage), en þar eð
sjaldnast er hægt að ná burtu sjálfum fitupokanum, þarf
venjulega að gera aðra aðgerð síðar meir, þegar sýkingin
hefur læknazt.
Gangrene
Gangrene (íludrep, áludrep, kolbrandur, brandur)
er kliniskt hugtak, sem haft er um deyjandi eða dauðan
líkamsvef, sem tekinn er að leysast upp og meltast fyrir
áhrifrotnunarbacteria. Við þetta myndast meðal annars
rok- gjöm efni, sem bera með sér fúla lykt af rotnun.
Loftmyndunin framkallar oft sérkennilegt brak
(crepitationir), sem finna má fyrir með þreifingu.
Litarbreytingar koma í ljós í vefnum, sem geta verið
dökkbrúnar, grænbrúnar og svartar og stafa af niðurbroti
blóðrauða í vefnum og verður meira áberandi í
blóðríkum vef.
Helztu orsakir fyrir fludrepi eru eftirfarandi:
-Slagæðasjúkdómar; Á friðartímum eru
slagæðasjúkdómar algengasta orsökin, eins og t.d.
æðakölkun (atherosclerosis), sem líka er kallað senil
30
LÆKNANEMINN 1-2/1989-42. árg.