Læknaneminn - 01.10.1989, Blaðsíða 43

Tafla 1: Helstu þrí- og fjórhringlaga
geðdeyföarlyfin.
Antikólinere áhrif Slævandi verkun
Ímípramín ++ +
Amitriptýlín +++ +++
Klómípramín ++ ++
Maprótilín ++ +
Míanserín (+) ++
Nortriptýlín ++ +
Amoxapin ++ +
geta í sumum tilfellum hamlað notkun þeirra.
Andkólínergar aukaverkanir s.s. munnþurrkur,
sjónstillingarlömun, þvag- og hægðartregða eru
algengar. Þessar aukaverkanir eru hvað mestar í upphafi
meðferðar og eru gjarnan tímabundnar. Sérstakrar
varúðar verður þó að gæta við notkun þessara lyfja hjá
sjúklingum með ómeðhöndlaða gláku og
blöðruhálskirtilsstækkun (4,6).
Þessi lyf geta haft áhrif á leiðslukerfi hjartans, en
hafa aftur á móti ekki áhrif á samdráttarhæfni þess.
Talið er hættulítið að nota þessi lyf í meðhöndlaðri
hjartabilun og einu algeru frábendingarnar við notkun
þessara lyfja eru hjá sjúklingum með greinrof, rof í AV
hnút og langt QT bil (long Q-T interval syndrome)
(4,9). Rétterþó aðgætafyllstuvarúðarþegarþessilyf
eru notuð hjá sjúklingum með hjartasjúkdóma og taka
hjartalínurit áður en meðferð er hafin og síðan aftur á
meðferðartímabilinu (9).
Við ofskömmtun og eitranir vegna þríhringlaga
geðdeyfðarlyfja er hætta á lífshættulegum
hjartsláttartruflunum og þurfa slíkir sjúklingar að vera
undir ítarlegu eftirliti. Krampar og dá (coma) geta
einnig komið fram við þessar eitranir (6).
Algengasta alvarlega aukaverkun þríhringlaga
lyfjana og sú sem oftast hamlar notkun þeirra hjá eldra
fólki er réttstöðu lágþrýstingur (orthostatic hypotension)
Hjá eldra fólki sem þjáist af beinþynningu
(osteoporosis) er þetta sérstaklega varasamt vegna
hættu á beinbrotum, ef þetta fólk dettur eftir að hafa
risiðskyndilegaupp (4,10). Lyfin geta í upphafi gefið
sjúklingum áræði til sjálfsmorðs vegna hinnar
ósérhæfðu stemningshækkandi verkunarsem kemur
fram á fyrstu dögum meðferðar.
Algengustu skammtar þríhringlaga lyfja eru á
bilinu 150-200 mg daglega en lægri fyrir klómípramin
eða 75-150 mg dagskammtar. Venjulega er byrjað
með 25-75 mg dagskammta sem síðan eru smám
samanauknirupp ífullaskammta. Einhveralgengustu
mistökímeðferð með þrfhringalyfjumeraðmeðhöndla
sjúkling með of litlum skömmtum í of stuttan tíma.
Ráðlegt er að halda áfram með fulla skammta í allt að
6 mánuði eftir að einkenni hverfa og er það talið
minnka líkur á að sjúklingur fái einkenni aftur (4).
Ef sjúklingur svarar ekki meðferð má reyna að
hækka dagskammtinn en margir sjúklingar þola hærri
skammta en 150-200 mg á dag (11). Hækka má
skammta þar til ákveðnar en þolanlegar aukaverkanir
gera vart við sig (12). Beri það ekki árangur má reyna
að bæta við tríjoðóthýróníni í smáskömmtum eða
litíum þannig að blóðþéttni þess sé 0.5-0.8 míkrógr/L
Rannsóknir hafa sýnt að allt að 60-70% sjúklinga sem
ekki svara þríhringlaga lyfjum einum og sér svara slíkri
viðbót (13).
Fjórhringlaga geðdeyfðarlyf: Tvö lyf af
þessum flokki eru skráð hérlendis, mínaserin (Tolvon
(R)) og marprótílín (Ludiomil (R)).
Mínaserín er talið hafa minni áhrif á leiðslukerfi
hjartans heldur en þríhringlaga geðdeyfðarlyfin (14).
Lyfið er því valkostur þegar frábendingar eru fyrir
þríhringlagalyfjumvegnaleiðslutruflanaíhjarta,einnig
hefur það minni andkólínergar aukaverkanir og því
mögulegt að nota það hjá sjúklingum með gláku eða
blöðruhálskirtilsstækkun. Talið hefur verið að
marprótílín auki hættu á krömpum.
Ekki hefur verið sýnt fram á að áhrif þessara
lyfja á þunglyndi séu betri en áhrif þríhringlaga lyfja.
Meðferð með mínaserín er hafin með 30 mg dagskammti
sem síðan má auka upp í 40-90 mg á dag, algengustu
skammtar marprótílíns eru 75-150 mg daglega (14).
Efni sem hafa áhrif á endurupptöku
serotonins: Nýlega kom á markað hérlendis lyfið
flúoxetín (Fonte.x(R)) . Þetta lyf er talið hamla
endurupptöku serotonins í nærtaugaenda (presynaptic
neurone) og eykur þannig framboð serotonins í
taugungamótum (synapse). Það er talið vera kröftugra
stemmingahækkandi lyf helduren önnurgeðdeyfðarlyf
og þannig auka meira á sjálfsmorðshættu í upphafi
meðferðar. Það veldur ekki andkólínergum
aukaverkunum, er lítið slævandi og er talið að það geti
LÆKNANEMINN l-Vim-42. árg.
41