Læknaneminn - 01.04.1990, Blaðsíða 13

í þeim efnum (21).
Menn hafa lengi haldið að RF geti hjálpað
ónæmiskerfinu til að útrýma framandleika úr
líkamanum. Þannig geta RF magnað ræsingu á klass-
íska ferli komplimentkerfisins (22,23) með því að
ten&jast IgG mótefnum, sern þegar hafa bundist sýkl-
um eða ónæmisfléttum. Þetta er sérstaklega mikilvægt
ef IgG mótefnin eru í litlu magni eða af undirflokki,
sem ræsir illa eða ekki komplimentkerfið. Þannig
getur myndast rof í yfirborð sýkla vegna virkjunar
komplimentþátta C5-C9 (membrane attack contplex).
Einnig skríða átfrumur í átt að vaxandi þéttni
komplimentbrota (C3a og C5a) með efnatogsvirkni
(chemotaxis) og sýklar sem þannig eru húðaðir með
C3b (opsóneraðir) eru þeirn auðveld bráð. Þetta getur
hvort tveggja stuðlað að virkari útrýmingu sýkla (mynd
6A).
Einnig hefur verið bent á að RF geti stækkað
ónæmisfléttur með því að bindast þeim og þannig
stuðlað að opsóneringu þeirra og þar með að hraðari
upptöku þeirra í átfrumukerfi líkamans (21) (mynd
6B). Lýst hefur verið mótefnum, sem tengjast
umbreyttum setum á halahluta IgG mótefna í
ónæmisfléttum. Slíkir RF geta tengt saman
mótefnasameindir og þar með aukið heldni (avidity)
þeirra við væki sitt (24). Þetta getur verið mikilvægt
ef um lágsæknimótefni (low affinity) er að ræða, vegna
þess að þá tengist hver eining með fleiri bindisetum á
mótefnavakann (mynd 6C).
I þessu sambandi má geta þess að sértækni RF sem
myndast í ónæmissvörum beinist gegn þeim IgG
undirflokkum, sem líkaminn framleiðir hverju sinni.
Þetta er nauðsynlegt til að RF geti haft þau áhrif á
ónæmissvör sem að framan er getið.
I seinni tíð hefur verið talið að RF gætu haft beina
þýðingu við stýringu á ónæmissvörum. Þannig hafa
verið birtar rannsóknir sem benda til að RF geti eftir
atvikum bælt eða örvað frantleiðslu á IgG mótefnum.
Stýring ónæmissvara er flókið ferli, sem enn er ekki
fiMkannað. Þar með talin er stýring á
mótefnaframleiðslu, en menn telja að RF geti haft
mikilvæg áhrif á hana. Mynd 7A sýnir einfaldaða
mynd af einu slíku stýrikerfi. Væki og/eða
ónæmisfléttur örva B-frumur til myndunar IgG mót-
efna. Þessi IgG mótefni geta á afturvirkan hátt miðlað
bælingu (negative feedback) á IgG mynduninni með
bindingu á Fc viðtaka B-fruma (FcR). Einnig fram-
leiða FcR+ B-frumur (B-frumur með Fc viðtaka)
leysanlegan þátt, SBF (suppressive B-cell factor), sem
bælir ósértækt FcR- B-frumur. Einnig geta IgG
mótefni bundist Fc viðtökum á FcR+ T-frumum. Við
það losna svonefndir IBF (isotype binding regulatory
factors), sem bæla mótefnaframleiðslu B-fruma (25).
Ef RF eru til staðar í upphafi ónæmissvars geta þeir
með bindingu á Fc hluta IgG haft margvísleg áhrif á
styrk ónæmissvarsins (25,26), eins og mynd 7B sýnir.
RF geta örvað IgG myndun með því að upphefja
bælinguna sem ígG miðlar í gegnum Fc viðtaka B-
fruma. Það hefði líka áhrif á framleiðslu B-fruma á
bæliþættinum SBF (25). Með því að hindra tengingu
IgG mótefna á Fc viðtaka T-fruma má minnka losun
á IBF, sem stuðlaði að áframhaldandi IgG myndun
(26).
Að minnsta kost ein rannsókn bendir þó til að í
ákveðnum tilvikum geti RF bælt framleiðslu á IgG
mótefnum, hugsanlega með því að tengjast beint
himnubundnum IgG mótefnum á yfirborði B-fruma
(27). Þetta gæti verið sambærilegt við það þegar RF
anti-idiotypisk mótefni bæla RF framleiðslu hjá
eitilfrumum í rækt (11).
Af framansögðu er ljóst að RF geta haft margvísleg
áhrif á varnarkerfi líkamans og öruggt má telja að þar
séu ekki öll kurl komin til grafar.
GIGTARÞÆTTIR OG LIÐAGIGT
Þó að finna megi RF með hefðbundnum
kekkjunarprófum í allt að 80% liðagigtarsjúklinga
hafa menn ekki orðið sammála um þýðingu þeirra í
meingerð sjúkdómsins. Eitt sinn var jafnvel talið að
RF myndun gæti verið orsök liðbólgunnar. Það má þó
telja ólíklegt þar sem einstaklingar með mótefnaskort
(agammaglobulinaemia / hypogammaglobulinaemia)
og því án RF geta haft þrálátar liðbólgur, sem Iíkjast
mjög RA (28-30). Einnig er alltaf nokkur hluti
liðagigtarsjúklinga sem ekki hefur mælanlegt magn af
RF í blóði. Það útilokar þó ekki að RF geti verið til
staðar í liðhimnunni (synovium) og sumir telja að RF
sem finnast í blóði endurspegli einungis magn/virkni
RFí liðhimnunni. Hins vegar mábendaá aðstórhluti
fólks sem hefur mælanlegar hækkanir á RF í blóði
fær aldrei liðagigt. Þetta getur bent til að það séu RF
í liðhimnu og liðholi sem séu skaðlegir, frekaren RF í
blóði.
Aðrir hafa talið að RF myndun væri afleiðing
LÆKNANEMINN 1 1990 43. árg.
11