Læknaneminn - 01.04.1990, Qupperneq 20

og tók líka upp á því að tengja mjógirnislykkju við
magann án þess að skerða hann sjálfan (4. mynd).
Wölfler hafði þennan háttinn á þegar krabbameinið var
svo útbreitt að vonlaust þótti um varanlegan bata og
einnig þegar þrengslin voru til komin vegna maga- eða
skeifugarnarsárs. Svo undarlega brá við að þessi aðgerð
bar annan og meiri árangur en menn höfðu búist við;
auk þess sem maginn gat tæmst eins og til var ætlast
kom í ljós að sárið tók að gróa, sennilega vegna þess að
sársvæðið hvíldist þegar matnum sem í magann kom
var veitt í nýjan farveg. Þetta varð víða kunnugt um
miðjan níunda áratuginn og veituskurður Wölflers
mátti heita einráður sem skurðlækning við maga- og
skeifugarnarsári næstu 40-50 árin.
Þeim til þóknunar sem gaman hafa af samanburði
íslenskrar sögu við mannkynssöguna má bæta því hér
við að Guðmundur Magnússon tók þessar nýjungar í
þjónustu sína. Hann framkvæmdi fyrsta veituskurð hér
á landi í Sjúkrahúsi Reykjavíkur við Þingholtsstræti
árið 1902 og fyrstu magaskerðingu Billroths á
Landakotsspítala 1906. Einnig varð hann fyrstur til að
opna gallblöðru og tína úr henni steina; það var 1905.
Nafni hans Hannesson tók fyrsta botnlangann hérlendis
á Akureyrarspítala haustið 1902.
En víkjum nú aftur að skurðaðgerðum vegna maga-
og skeifugarnarsára. Þegar fram liðu stundir dofnaði
dýrðarljóminn um nafn Wölflers og annarra sem höfðu
þróað og smábreytt veituskurði hans
(gastróenteróstómíu). Hvernig stóð á því ? I fyrsta
lagi reyndust dauðsföll eftir aðgerðina fleiri en búist
hafði verið við. I öðru lagi batnaði ekki nema þremur
af hverjum fjórum og síðast en ekki síst myndaðist
æði oft nýtt sár á nýjum stað þegar frá leið, í
mjógirnislykkjunni skammt frátengingunnþsvokallað
stóma-sár. Þar kom að flestir lögðu veituskurðinn
fyrir róða en tóku í staðinn upp magaskerðingu og
virtist hún brátt, þegar á allt var litið, gefa betri árang-
ur í glímunni við þau sár sem ekki fengust til að gróa
þótt matarkúrum og sýruhemjandi lyfjum væri beitt
langtímum saman. En magasýrunni varð að halda í
skefjum þar sem að sár detta helst á þá slímhúð sem sí
og æ er böðuð í mjög súrum safa. Reynslan sýndi líka
og sannaði að helst var von til að sár gréri ef stór hluti
magasekkjarins vartekinn, helst 70-80%. Því skamm-
rifi fylgdi oft sá böggull að leiðinlegir kvillar gerðu
vart við sig eftir svo mikla skerðingu. Margvíslegar
meltingartruflanir, megrun og yfirleitt bágborin
líkamleg heilsa var svæsnasta mynd þessara fylgifiska
aðgerðarinnar.
En árið 1943 hefst nýr kapítuli í sögu magaskurða
vegna sára þegar Lester Dragstedt í Chicago hóf að
gera vagótómíu og draga þannig úr sýruframleiðslunni
í stað þess að kasta burt helmingi magans eða þrem
fjórðu. Dragstedt skar í sundur báða stofna vagus-
taugarinnar utan á vélindinu (5. mynd) rétt fyrir ofan
efra magaopið og þar með búið! Ekki reyndist þetta þó
Truncal
5. mynd
nægilegt til frambúðar; sýran minnkaði að vísu
blessunarlega og sárið greri en magi sumra sjúklinganna
reyndist svo aflvana eftir aðgerðina að honum tókst
ekki að ýta fæðunni niður í garnir og hlutust af því
margs konar bágindi eins og nærri má geta. Þá var
18
LÆKNANEMINN 1 1990 43. árg.