Læknaneminn - 01.04.1990, Side 65

SAMBAND UNDIRFLOKKA IgG OG
OPSONERINGAR PNEUMOKOKKA
FYRIR OGEFTIR BóLUSETNINGU
HEILBRIGÐRA
Utdráttur úr BS fyrirlestri Elínborgar Bárðardóttur
INNGANGUR
Streptococcus Pneumoniae er algeng orsök
bakterial lungnabólgu. Talað er um að árlega greinist
u.þ.b. 150-550 þúsund tilfella pneumokokka
lungnabólgu í N-Ameríku. Samkvæmt nýlegri
rannsókn á Lsp greindust á einu ári 91 tilfelli
lungnabólgu og þar af voru 36% af völdum
pneumokokka. Dánartíðni í hópi þeirra sem hafa
pneumokokka lungnabólgu og blóðsýkingu er há eða
allt að 30-40% þrátt fyrir nútíma lyfja- og
gjörgæslumeðferð. Gamalt fólk og lasburða og
sjúklingar með ýmsa langvinna sjúkdóma eru líklegri
til að sýkjast af völdum pneumokokka og farnast
venjulega verr en heilbrigðum. Áhugi manna hefur
því beinst að varnarkerfi líkamans og þeim möguleika
að bólusetja fólk gegn pneumokokkum.
Varnir gegn pneumokokkum byggjast m.a. á
öndunarþekjunni sem er hindrun sem bakteríur verða
fyrir í efri loftvegum. I lungum koma einnig til
sérstakar átfrumur þ.e. alveolar machrophagar og
fleygkjama átfrumur sem og staðbundin mótefni sem
hvetja til bakteríudráps. Mikilvægasta vörn líkamans
gegn pneumokokkum fyrir utan staðbundnar varnir
efri loftvega og lungna er þó fyrst og fremst sértæk
IgG mótefni í sermi.
Bóluefni gegn pneumokokkum kom á markað á
áttunda áratugnum. Bóluefnið sem mest er notað í
dag inniheldur fjölsykrungra 23 gerða pneumokokka
en að minnsta kosti 83 gerðir eru þekktar. Mismunur
þeirra byggir á mismunandi fjölsykrungum í úthýði
bakteríunnar en þessir fjölsykrungar bakteríunnar eru
helstu mótefnavakar hennar. Menn eru ekki á eitt
sáttir um notkun og gagnsemi bóluefnisins þó ráðlagt
hafi verið að bólusetja þá sem eru í mestri hættu á að
sýkjast, þ.e. fólk með ýmsa langvinna sjúkdóma.
Bóluefnið hefur verið talið gagnlegt meðal vissra
afmarkaðra hópa og rannsóknir hafa sýnt fram á
gagnsemi meðal heilbrigðra. Virkni bóluefnisins í
áhættuhópum virðist þó vera minni og fersaman við
minni mótefnasvörun. Ljóst að þörf er á virkara
bóluefni og rannsóknir með bóluefni gegn H.
influenzae gefa tilefni til bjartsýni en með því að
tengja prótein við fjölsykrunga hefur tekist að gera
bóluefnið að betri mótefnavaka og um leið virkara og
árangursríkara. Vonir standa til að próteintengd
pneumokokkabóluefni verði einnig framleidd og
þannig náist meiri árangur en með núverandi
bóluefni.
Mótefnasvörun gegn pneumokokkum er að miklu
leyti IgG svörun. Undirflokkar IgG eru fjórir og
mismunandi að ýmsu leyti. IgGl er í mestu magni
eða u.þ.b. 60-70% af heildar IgG í sermi. IgG2 er 15-
20% og IgG3 og IgG4 einungis örfá prósent af heildar
IgG. Bygging undirflokkanna er einnig mismunandi
sem og binding þeirra við hvít blóðkorn. Þar.nig hafa
IgGl og IgG3 mesta sækni í allar gerðir viðtaka á
hvítum blóðkornum auk þess sem þeir ræsa
kompliment best sem þýðir að þessir tveir undirflokkar
ættu fræðilega að hafa meiri þýðingu í frumuáti
LÆKNANEMINN 1 1990 43. árg.
63