Læknaneminn - 01.04.2002, Blaðsíða 6

(BMl: þyngd
(kg)/hæð (m) í öðru
veldi). Skoða þarf í
augnbotna, meta
skjaldkirtil m.t.t.
stækkunar, þreifa
alla perifera púlsa,
híusta hjarta og
lungu, þreifa kvið og
meta hálsvenustasa
og bjúg. Meta skal
neurologiskan stat-
us. Taka skal blóð í mælingu á almennum blóðstatus,
electrolyta og creatinin, cholesterol, blóðsykur og'
þvagstatus. Hjartalínurit skal tekið af öllum fyrir upp-
haf meðferðar og sömuleiðis hjartaómskoðun, en
röntgenmynd af lungum er látin nægja ef hjartaómun er
ekki fáanleg og klinisk skoðun og hjartalínurit bendir
ekki til hjartasjúkdóms. Upplýsingar um reykinga-
venjur skulu fengnar.
Myndl Arteriovenous nicking in
association with hypertension (yellow
arrow).
Meðferð háþrýstings
Markmið háþrýstingsmeðferðar eru tvenn. í fyrsta lagi
að fyrirbyggja líffæraskemmdir af völdum sjúkdómsins
og ótímabær dauðsfoll. í öðru lagi er markmiðið að
draga úr einkennum hans.
Skipta má meðferðinni í tvo meginþætti. Annars veg-
ar er um að ræða lífsstílsbreytingar svo sem mataræði
og megrun. Hins vegar er lyfjameðferð.
Almenn ráð
Margir háþrýstisjúklingar eru of þungir. Megrun hjá
þessum sjúklingum hefur bein blóðþrýstingslækkandi
áhrif *. Stefnt skal að BMI 20-27. Hvetja skal til reglu-
legra líkamsæfinga þar sem þær hafa ekki aðeins áhrif
til megrunar, heldur einnig bein blóðþrýstingslækkandi
áhrif sem eru óháð megruninni'9. Eins og fyrr er rakið
er einungis þriðjungur háþrýstisjúklinga talinn saltnæm-
ur og mjög er umdeilt hvort minnkuð saltneysla hafi já-
kvæð áhrif á blóðþrýsting almennt. Reykingar hafa
ekki bein áhrif á blóðþrýstinginn en auka mjög áhættu
þeirra að fá hjarta- eða æðasjúkdóm. Margir þyngjast
við það að hætta að reykja, en telja má víst að ávinning-
ur þeirra sem hætta reykingum sé þrátt fyrir þetta mik-
ill. Ráðlögð er holl og fjölbreytt fæða sem hluti af lífs-
stílsbreytingum. Þrátt fyrir góðan ásetning er oft sorg-
lega lítill árangur af þessum almennu ráðleggingum.
Sjaldnast er ráðlegt að beita þeim einum sér í meðferð
háþrýstings. Mikilvægt er að gera sjúklingnum grein
fyrir að með þessum almennu ráðum má draga úr lyfja-
magni sem nauðsynlegt er að taka til þess að ná blóð-
þrýstingnum niður í viðunandi gildi.
Lyfjameöferö
Þegar komið er að því að velja lyf til meðferðar á há-
þrýstingi er enginn einn lyfjaflokkur sem fellur undir
það að vera fyrsta lyf, annað lyf o.s.frv. Hjá hverjum og
einum verður að meta hvaða lyfjaflokkur er líklegastur
til að koma að gagni. Markmiðið er að lyfjameðferðin
sé eins einfold og kostur er, áhrifarík til blóðþrýstings-
lækkunar og valdi sjúklingnum sem minnstum auka-
verkunum. Hafa verður í huga að hjá vissum sjúklinga-
hópum hafa ákveðin lyf mortalitetslækkandi áhrif á
meðan önnur geta reynst hættuleg. Hjá einungins þriðj-
ungi háþrýstisjúklinga nægir að beita einu lyfi. Nokkr-
ar almennar leiðbeiningar um val blóðþrýstingslækk-
andi lyfja fylgja hér á eftir:
Yngri háþrýstisjúklingar, þeir sem eru virkir í álags-
íþróttum, hafa útæðasjúkdóm eða asthma þola illa beta-
hamlandi lyf. Betahamlarar valda þessu fólki þreytu,
úthaldsleysi, mæði og oft koma fyrir draumarugl, getu-
leysi karlmanna og stundum þunglyndisaukaverkanir.
Þessi lyfjaflokkur er hins vegar kjörlyf hjá þeim sem
hafa kransæðasjúkdóm enda lengir hann líf þeirra og
dregur úr einkennum. Aður fyrr var talið hættulegt að
gefa hjartabiluðum betahamlandi lyf, en rannsóknir
hafa sýnt að þessi lyfjaflokkur bætir líðan þeirra og
lengir líf°, en rétt er að nota þau með varúð og alitaf í
samráði við hjartasérfræðing ef um hjartabilun er að
ræða.
Thiazid þvagræsilyf hafa verið mikið notuð í gegnum
tíðina enda ódýr, oftast áhrifarík til blóðþrýstingslækk-
unar og þolast vel hjá flestum. Vegur þeirra hefur þó
minnkað með tilkomu nýrri lyfja, en hafa reynst gagn-
leg til að auka áhrif annarra lyfja með verkun á renin-
angiotensin kerfið enda eru þessi lyf framleidd í sam-
settu formi og virka ágætlega. í þessum tilgangi eru thi-
azid lyfin notuð í talsvert lægri skammti en tíðkast séu
þau notuð ein og sér. Hafa ber í huga að þó svo að thi-
azid lyfin geti verið þægileg hjá þeim sem hafa bjúg eða
eru aldraðir þá hafa þau þann annmarka að auka á virkni
renin-angiotensin kerfisins sem getur verið óheppilegt
þegar til langs tíma er litið. Thiazidin hafa að auki nei-
kvæð áhrif á cholesterol.
ACE hamlarar er lyfjaflokkur sem hefur komið vel út
í fjölmörgum kliniskum rannsóknum á sjúklingum með
hjartabilun og þeim sem hafa vinstri ventricular hyper-
trophiu21 en þetta eru algengir fylgikvillar háþrýstings.
Auk þess að lækka blóðþrýsting lengja þau líf þessara
sjúklinga verulega og draga úr einkennum hjartabilunar.
í ljós hefur komið að lyfin reynast einnig gagnleg þeim
sem hafa kransæðasjúkdóm án hjartabilunar og getur
jafnvel dregið úr hjartaöng22. ACE hamlar eru nýrna-
verndandi og draga úr proteinuriu hjá sykursýkissjúk-
lingum og eru kjörlyf hjá þeim23. Þessi lyfjaflokkur