Læknaneminn - 01.04.2002, Blaðsíða 41

Tafla VII: Yfirlit yfir meðferö sáökrabbameina
og annarra frjófrumuæxla.
Sáðkrabbamein:
Stig I: Eistabrottnám
StigllA: Eistabrottnám + geislar á grindarhols- og
kviðarholseitla
Stig IIB-IV Eistabrottnám + krabbameinslyfjameðferð
Önnur frjófrumuæxli en sáökrabbamein:
Stig I: Eistabrottnám
Stig II - IV: Eistabrottnám + krabbameinslyfjameðferö
+/- brottnám eftirstöðva með skuröaðgerö
fresti fyrstu tvö árin en síðan með lengra millibili.
Mældir eru æxlisvísar og teknar tölvusneiðmyndir eða
gerð ómskoðun af kviðarholi/aftanskinurými, auk
hefðbundinnar lungnamyndar. Greinist eitlastækkanir
í aftanskinurými er oft gerð fínnálarstunga og gefin
hefðbundin krabbameinslyfjameðferð í þrjá mánuði ef
illkynja frumur sjást í sýninu. I flestum tilvikum næg-
ir þessi meðferð til bata. Hverfi meinvörp ekki eru
þau fjarlægð með skurðaðgerð. Leiði smásjárskoðun
þá í Ijós lífvænlegar frumur er gefin viðbótarmeðferð
í skamman tíma, en meðferð að öðrum kosti hætt.
Taki sjúkdómur sig upp aftur eftir að fyrstu lyfja-
meðferð hefur verið beitt svara aðeins 30% sjúkling-
anna frekari lyfjameðferð (28). Á síðustu árum hefur
háskammtameðferð með mergskiptum verið reynd í
vaxandi mæli en ábendingar fyrir þeirri meðferð eru
enn sem komið er óljósar (29).
Horfur
Lífshorfur hafa gerbreyst til hins betra á síðustu
tveimur árutugum, þökk sé nýjum krabbameinslyfjum
sem gera kleift að ráða niðurlögum útbreidds og end-
urvakins eistnakrabbameins (rnynd 10). Á íslandi var
lyfjameðferð með cisplatíni tekin upp árið 1977 og frá
þeim tíma hefur aðeins einn einstaklingur af 108 látist
úr sjúkdómnum (1,2). Til samanburðar létust 30%
sjúklinga frá 1971-1977 (1,2) og enn stærra hlutfall
fyrir 1970 (>50%) (6). Stærri erlendar rannsóknir
hafa sýnt að 90 - 95% sjúklinga læknast í dag og á það
bæði við um sáðkrabbamein og önnur frjófrumuæxli
(6,12,30 - 35). Ef um staðbundið krabbamein er að
ræða er þessi tala 95 - 100% (6, 12, 34-36). Þar sem
um er að ræða dreifð og stór meinvörp (stig IIB-IV)
eru fimm ára lífshorfur lakari eða frá 35% til 80%
(6,12).
Án meðferðar eru frjófrumuæxli önnur en sáð-
krabbamein meira illkynja í eðli sínu, t.d. er sjúkdóm-
urinn oftar útbreiddur við greiningu (50-70% sjúkl-
inga) en hjá sjúklingum með sáðkrabbamein (20-
30%) (6). Fyrrnefndi hópurinn virðist þó svara með-
ferð betur og horfur við þær æxlisgerðir eru því ívið
betri (6). Ósérhæft útlit æxlisfrumna, vöxtur í gegn-
um hýði og æðainnvöxtur eru þættir sem geta haft í för
með sér verri lífshorfur (6,14,37-39). Mestu máli
skiptir þó stigun sjúkdómsins en aðrir mikilvægir for-
spárþættir eru fjöldi/stærð meinvarpa og hversu mikil
hækkun er á æxlisvísum (AFP, (-hCG) (40). Sérstak-
lega eru horfur slæmar ef lítil eða engin lækkun verð-
ur á æxlisvisum að lokinni lyfjameðferð (6).
Lokaorö
Ekki eru nema tveir áratugir síðan krabbamein í eist-
um lögðu meirihluta sjúklinga í valinn. 1 dag eru þau
í hópi þeirra krabbameina sem hvað best gengur að
lækna, og má gera ráð fyrir að meira en níu af hverj-
um tíu sjúklingum læknist. Eistnakrabbamein eru
sjaidgæf og einkennin lúmsk sem gerir það að verkum
að óþarfa töf getur orðið á greiningu. Þvi er mikil-
vægt að hafa sjúkdóminn í huga hjá körlum með fyr-
irferð og/eða verk í pung.
Þakkir
Sérstakar þakkir fá læknarnir Reynir Björnsson og
Einar Guðlaugsson fyrir aðstoð við heimildaöflun.
Hlynur N. Grímson læknir las greinina í handriti, og
eru honum þakkaðar góðar ábendingar.
Heimildaskrá
1. Guðbjartsson T, Björnsson R, Magnússon K,
Björnsson S, Einarsson GV Góðar lífshorfur karla
með sáðkrabbamein. Afturskyggn rannsókn á íslensk-
um körlum greindum 1971 - 1990. Læknablaðið
1996;82:202-210
2. Björnsson R, Guðbjartsson T, Magnússon K, Guð-
Mynd 10. Lífshorfur 56 sjúklinga meö sáökrabbamein á íslandi 1971 -
1995. Fimm ára lífshorfur eru 89% fyrir hópinn í heild og 84% eftir 10 ár
(1). Sjúklingar meö frjófrumuæxli önnur en sáökrabbamein hafa mjög
sambærilegar horfur hér á landi, eöa 85% fimm ára og 83% 10 ára lífs-
horfur (2).
39