Torfhildur - 01.04.2007, Blaðsíða 14

Ása Helga Hjörleifsdóttir
ekkert samband orsaka, vissu eða tjáningar, heldur í
mesta lagi fagurfræðilegt atferli.8
Með orðum Nietzsches, er það fagurjræðilegt atfei'li sem á sér stað
öfugt við tilvistarlegan ótta. Við skynjum ómeðvitaða þrá hlutanna
til að verða, ekki eitthvað annað, heldur þeir sjálfir út frá því sem
þeir eru ekki. „If existing involves understanding human finitude,
then existing rneans understanding oneself as limited, as existing in
relation to what one is not, to what is beyond“.9 Betty rís upp í sínar
hæstu mögulegu hæðir sem persóna einmitt þegar hún kastar af sér
Betty-hamnum og verður eitthvað annað, en þó hún sjálf. í Ham-
skiptunum eftir Franz Kafka upplifir lesandi sömu tilfinningu. Þótt
Gregor „breytist" í bjöllu, er hann hugsanlega meira hann sjálfur
sem slíkur en hann var áður. Minnumst aftur þess sem David Lynch
kallar „the psychogenic fugue.“
Fyrsta merking orðins fugue er fúga, leiðarminni í tónlist, í
raun upphafsstef sem kemur íyrir aftur og aftur í verkinu í mismun-
andi tóntegundum, þar til allar raddir koma saman í lokin, oftast í
flókinni utsetningu af fúgunni. Önnur merking er flótti, oft tengdur
geðrænum kvillum, og með lýsingarorðinu psychogenic er flóttinn
orðinn andlegur, þar sem manneskja flýr „að heiman“ (eða heim)
og lokar á minninguna um hið upprunalega ástand. Slík hamskipti,
j eða andlegur flótti, eru, eins og hefur verið rætt, Lynch hugleikin,
enda er að finna í mörgum kvikmyndum hans persónur sem verða
aðrar, eða öllu heldur: Persónur sem blómstra með því að fórna áður
viðtekinni sjálfsmynd. Því þótt það sé hægt að túlka slíkar persónu-
leikabreytingar sem flótta, er ekki eitthvað sem finnst sem áður var
týnt? Hugsanlega er óhugnaðurinn sem áhorfandinn finnur íyrir í
Mulholland Drive sem og öðrum myndum Lynch einmitt tengdur
þessum óljósu mörkum hins þekkta og óþekkta. Með öðrum orðum:
Hugsanlega á þessi hryllingur sér stað á því augnabliki sem hið
óþekkta birtist í formi hins þekkta, eða öfugt; þegar við (líkt og
persónur Lynch) lítum inn í okkur sjálf og sjáum að hið óþekkta er
jafn mikið við og „kunnugleg“ rödd okkar eigin móður.
8 Nietzsche, bls. 23.
19 Þetta er túlkun á orðum Heideggers í: Marc Purstenau og Leslie MacAvoy, „Terrence
Maiick’s Heideggerian Cinema: War and the Question of Being in The 'í'hin Red Line“
í The Cinema o/' Terrence Malick: Poetic Viskms of America, ritstj. Hannah Patterson
(London, New York: Wallflower Press, 2003) bls. 173-85, bls. 181.