Torfhildur - 01.04.2007, Blaðsíða 127

James Joyce 101
við Joachim Abbas. Eftir því sem á leið fór heimspeki endurreisnar-
hugsuðarins Giordano Bruno að verða honum mikilvægari og skiptir
afar miklu máli fyrir þróun skilnings Joyce á listaverkinu frá kosmos til
kaosmos. Aðrir sígildir höfundar sem hann vitnar í víða í verkum
sínum eru m.a. Boccaccio, Dante, Shakespeare og Jonathan Swift.
Nú á dögum kann okkur að virðast öll þessi hugmyndafræði
listarinnar í hæsta máta útópísk. Svo mikið vatn er runnið til sjávar
síðan hún var þróuð; við höfum verið kynnt fyrir fræðum manna eins
og Saussure, Barthes, Derrida, og vitum nú hversu handahófskennt
hið málfræðilega samband okkar við veruleikann er. Engu að síður
má glögglega sjá af þessu hvað Joyce var óhemju vitsmunalegur og
metnaðarfullur rithöfundur þegar sem ungur maður; það að list-
sköpun hans skipti hann það miklu máli að hann lagðist í svona djúp
heilabrot og kenningasmíðar rennir stoðum undir það sem áður
var sagt: fagurfræðin leysti guðfræði kaþólsku kirkjunnar af hólmi
sem þungamiðjan í sálarlífi Joyce; trúarhitinn, guðsdýrlcunin sem
einkenndi hann í æsku lét í minni pokann fyrir listdýrkun, trúnni á
að list geti upphafið okkur og frelsað. Joyce varð æðsti prestur sinna
eigin trúarbragða.
Listdýrkunin var stöðug í honum alla hans ævi og verk hans
endurspegla hvernig hið skapandi ímyndunarafl hans þroskaðist með
árunum jafnfram því sem listdýrkunin lcallaði á að þetta ímyndunar-
afl yrði virkjað til listrænnar tjáningar. Dubliners lcorn ekki út fyrr
en 1914 og aðeins tveimur árum síðar leit A Portrett ofthe Artist as
a Young Man dagsins ljós. Þar hefur hann þegar ákveðið að mögu- [
leikar realismans væru fullnýttir og samdi þess í stað þroskasögu, |
bildungsroman, þar sem lesandinn fær næstum beinan aðgang að
huga aðalpersónunnar, Stephens Dedalusar. Frásagnartæknin sem
nefnist hugflæði, eða ‘stream of consciousness’, var hér tekin að
fá sterka mynd í meðförum Joyce og af þeim sökum er þessi bók
núorðið oft kölluð hin dæmigerða móderníska skáldsaga. Jafnvel
mætti kalla hana einu „dæmigerðu“ skáldsöguna sem Joyce skrifaði.
Síðan liðu sjö ár, einungis mörkuð árið 1918 af útgáfu Exiles, eina
leikritsins sem hann skrifaði og þá, árið 1922, birtist sjálft meistara-
verkið, Ulysses.
Það er ekki tilgangur þessa litla erindis að fara ofan í saumana
á þessari alræmdu ofurskáldsögu. Hún er löng, og hún er flókin, en