Skólavarðan - 2023, Qupperneq 32

32 SKÓLAVARÐAN HAUST 2023
AÐSENT / Anna Björk Sigurðardóttir
E nginn veit sína ævina fyrr en öll
er – og þess vegna er ekki einfalt
að meta hvernig best sé að
skipuleggja sín lífeyrismál.
Hvernig verður heilsa mín
eftir tíu ár? En tuttugu? Eða
jafnvel fimmtíu? Gæti ég orðið fyrir örorku eða
jafnvel fallið frá fyrir aldur fram?
Við höfum að sjálfsögðu ekki svörin við
þessum spurningum, en við getum velt fyrir okkur
framtíðinni og reynt að sjá starfslokin og eftirlaunaárin
fyrir okkur. Um leið er gott að meta hversu mikla áherslu
við viljum leggja á vernd fyrir okkur og okkar nánustu gegn
áföllum á borð við örorku eða andlát. Svörin við því eru
einstaklingsbundin og geta jafnvel breyst frá einu æviskeiði
til annars.
Fjölbreytni er að aukast í íslenska lífeyriskerfinu og
í sumar hóf LSR að bjóða upp á nýja þjónustu, tilgreinda
séreign, sem veitir sjóðfélögum aukið val og meiri möguleika
á sveigjanlegri starfslokum.
Hvað er tilgreind séreign?
Allir greiða skyldubundið iðgjald sem nemur 15,5% af
launum í sinn lífeyrissjóð. Þetta iðgjald rennur í svokallaða
samtryggingu sem veitir réttindi til ævilangra eftirlauna, auk
réttinda til örorkulífeyris og maka- og barnalífeyris við fráfall
sjóðfélaga. Því hærri sem iðgjöldin eru yfir ævina, því meiri
verða réttindin.
Með tilgreindri séreign gefst sjóðfélög-
um kostur á að nýta allt að 3,5% af 15,5%
iðgjaldinu í séreignarsjóð og lækka á móti
iðgjaldið í samtryggingu. Tilgreind séreign er
annars eðlis en samtrygging og með henni fá
sjóðfélagar aukið val um lífeyri í framtíðinni.
Á móti þýða lægri greiðslur í samtryggingu að
réttindi til ævilangra eftirlauna, örorkulífeyris
og maka- og barnalífeyris verða minni.
Aukinn sveigjanleiki
Megineinkenni tilgreindrar séreignar er að
greiðslur til hennar safnast í sjóð sem verður
einkaeign sjóðfélaga. Því fylgja kostir og gallar
í samanburði við samtryggingu. Sjóðfélaginn
getur þannig verið viss um að þeir fjármunir
sem hann leggur í tilgreinda séreign, ásamt
ávöxtun, muni renna til hans eða erfingja
hans að fullu. Að auki getur tilgreind séreign
nýst til greiðslu inn á lán vegna fyrstu íbúðar-
kaupa að ákveðnum skilyrðum uppfylltum. Á
móti mun tilgreind séreign tæmast á einhverj-
um tímapunkti og greiðslur hætta, öfugt við
greiðslur úr samtryggingu sem munu haldast
verðtryggðar til æviloka óháð því hversu lengi
sjóðfélaginn lifir.
Stærsti kosturinn við tilgreinda séreign felst
sennilega í auknum sveigjanleika og tækifæri til að
fá hærri lífeyrisgreiðslur á árunum fyrir og eftir
starfslok, þegar líklegt er að heilsa og orka sé
hvað mest. Þannig er t.d. hægt að nýta tilgreinda
séreign til að lækka vinnuhlutfall síðustu árin fyrir
eftirlaunatöku en halda sömu mánaðartekjum.
Eins getur tilgreind séreign aukið tekjurnar fyrstu
árin eftir að eftirlaunataka hefst og þannig aukið
svigrúm sjóðfélaga til að njóta lífsins þegar atvinnu-
þátttöku lýkur.
Vandaðu valið
Á móti getur samtrygging gefið mjög verðmæt réttindi og
því ættirðu að íhuga vandlega hvort það henti þér að safna
í tilgreinda séreign og hvenær rétti tímapunkturinn sé til
þess. Við bendum ungu fólki sérstaklega á að því yngri
sem sjóðfélagar eru þegar iðgjöld eru greidd, því meiri eru
eftirlaunaréttindin fyrir hverja krónu. Að auki veita iðgjöld
framan af starfsævinni mjög sterk örorku-, maka- og barna-
lífeyrisréttindi vegna svokallaðs framreiknings sem getur
verið mjög verðmætur ef áföll ber að höndum á yngri árum
sjóðfélaga. Þannig gæti verið skynsamlegt að safna réttindum
í samtryggingu framan af starfsævinni, en hefja svo söfnun í
tilgreinda séreign þegar góð grunnréttindi hafa safnast.
Eins ætti að vanda vel valið á vörsluaðila tilgreindrar
séreignar. Bera ætti saman þjónustuna sem er í boði, skoða
hvaða kostnaður er dreginn af iðgjöldum og hvaða kostnaður
felst í að hætta greiðslum í tilgreinda séreign
hjá viðkomandi sjóði eða flytja sjóðinn frá
viðkomandi. Hvað LSR varðar er gjaldskráin
mjög einföld: enginn upphafskostnaður, ekk-
ert hlutfall af iðgjöldum fer í kostnað, enginn
kostnaður er við greiðslur úr sjóðnum og
enginn kostnaður við að hætta greiðslum eða
flytja sjóðinn annað. LSR er í eigu sjóðfélaga
sinna og því hefur sjóðurinn engan hag af því
að innheimta aukagjöld af þeim sem nýta sér
þjónustuna umfram rekstrarkostnað, sem
haldið er í lágmarki.
Viltu velta fyrir þér tilgreindri séreign?
Við hjá LSR erum ávallt reiðubúin til að ræða
við þig og svara þeim spurningum sem þú
hefur. Kynntu þér málið á lsr.is.
Aðsend grein
Tilgreind séreign – er það
eitthvað fyrir mig?
Anna Björk Sigurðardóttir, sviðsstjóri lífeyrissviðs LSR
Reiknaðu dæmið
Viltu skoða hvernig tilgreind séreign kemur út
fyrir þig? Prófaðu lífeyrisreiknivélina á lsr.is
og sjáðu hvernig greiðslur í tilgreinda séreign
gætu komið út fyrir þig.