Skólavarðan - 2023, Síða 46

46 SKÓLAVARÐAN HAUST 2023
AÐSENT / Anna Pála Stefánsdóttir
Uppskrift að
velsældarkennara
Hugleiðingar og samantekt í kjölfar fyrirlestrar dr. Sue Roffey.
É g varð á dögunum
þeirrar gæfu
aðnjótandi að sitja
kennslustund í
jákvæðri menntun
sem nemandi í
jákvæðri sálfræði hjá Endurmenntun
Háskóla Íslands. Kennarinn, Sue Roffey,
er sálfræðingur, rithöfundur og forstjóri
samtakanna Growing Great Schools
og einn helsti sérfræðingur jákvæðrar
menntunar.
Mig langar hér til að stikla á stóru
og segja frá því í stuttu máli hvað þessi
breski snillingur kenndi okkur um
jákvæða menntun, og þá einkum hlut-
verk kennara. Ég hef brennandi áhuga
á viðfangsefninu þar sem ég er sjálf
kennari í framhaldsskóla til 22ja ára og
er alltaf opin fyrir fróðleik, umfjöllun og
góðum ráðum um allt sem tengist námi
og kennslu. Ljóst er af öllu sem Roffey
segir að óháð fagkennslu ætti kennara-
stéttin öll að gera sitt besta til að stuðla
að velsæld og hamingju nemenda.
Kennarar eru áhrifavaldar
Hlutverk kennarans er óneitanlega mjög
mikilvægt. Sem dæmi um það má nefna
að í mörgum ævisögum tiltekur fólk
kennara sem áhrifavalda í lífi sínu og
jafnvel sem ástæðu þess að þau völdu
sér tiltekna braut eða ævistarf.
Kennarar eru fyrirmyndir margra,
enda getur sérstök umhyggja kennara
og hvatning haft mikil áhrif á líf fólks.
Orð eru ókeypis og litlu augnablikin
geta skipt svo miklu máli í lífi ungrar
manneskju. Þau geta hjálpað við að
móta sjálfsmynd þeirra, eða eins og
Einar Ben orðaði það: „eitt bros getur
dimmu í dagsljós breytt“.
Ég hef sjálf reynslu af því í
kennslunni að litlar, og við fyrstu sýn
ómerkilegar, athugasemdir og samskipti
hafa glatt og hvatt nemendur og stuðlað
að því að þeim líði betur. Þetta hafa þau
bæði sagt mér eða skrifað, eða ég heyrt
út undan mér, bæði um mig og aðra
kennara.
Gagnkvæmni mikilvæg
Nemandi þarf nefnilega að finna
að hann tilheyri, að hann sé séður.
Einfaldar leiðir fyrir kennara til að ná
því fram eru eins og áður sagði að brosa,
en einnig að sýna góðvild og virðingu
í samskiptum jafnframt því að sýna
áhuga og hlusta. Kennari ætti líka að
leitast við að ýta undir þessa hegðun hjá
öllum nemendum sínum til að byggja
upp jákvætt andrúmsloft og tilfinninga-
legt öryggi. Nauðsynlegt er að kennarar
kynnist nemendum sínum lítillega til
að byggja upp gagnkvæman skilning og
samband. Þetta getur stundum verið
erfitt í fjölbrautakerfi með 30 nemenda
hópa, en við gerum öll okkar besta í
hverri stöðu og eins og áður sagði þá
þarf stundum ekki eitthvað stórkostlegt
til heldur bara eitthvað smálegt.
Sue dró saman nokkur góð atriði
varðandi mannleg samskipti og það sem
þau hafa í för með sér. Ef einstaklingi
finnst hann vera metinn að verðleikum
vinnur hann betur með öðru fólki
og ef honum finnst vera hugsað vel
um sig ýtir það undir samkennd og
gagnkvæman skilning. Ef þú finnur
fyrir virðingu þá sýnir þú frekar öðrum
virðingu og gefur þeim bæði rými og
áhuga. Ef nemandi finnur að hann sé
hluti af heild þá eykst innri áhugahvöt
og skuldbinding.
Húmorinn nauðsynlegur
En er þetta ekki voðalega mikil pressa
á kennara? Þurfum við öll að vera
rosalega fullkomin?
Nefnilega alls ekki! Sue undir-
strikar nauðsyn þess að taka sig ekki
of alvarlega í kennarahlutverkinu.
Mikilvægt er að við höfum smá húmor
fyrir sjálfum okkur. Ef kennari gerir
mistök er um að gera að hlæja að því,
biðjast afsökunar og benda nemendum
á að mistök feli einmitt í sér tækifæri
til að læra af þeim. Ekki sé alvarlegt
að gera mistök heldur mannlegt, og
við kennarar gerum klárlega mannleg
mistök en erum ekki fullkomnir
einstaklingar sem svífum ofar skýjum í
fílabeinsturnum. Þegar kennarar taka
sig ekki of alvarlega, heldur biðjast af-
sökunar á mistökum sínum og gangast
við þeim, byggja þeir upp sjálfstraust
hjá nemendum sínum þannig að ljóst er
að til mikils er að vinna.
Nauðsynlegt er hafa gaman
saman, að leika sér svolítið og jafnvel
að fíflast stundum smávegis inn á milli
„alvarlegri“ verkefna eða að gera leik
úr verkefnunum þegar tækifæri gefst.
Þetta held ég að við vitum öll vel. Ég
veit það líka af eigin raun að flestum
unglingum finnst alls ekki leiðinlegt að
leika sér eða gera „barnalega“ hluti og
markmiðið mitt er oft að fá nemendur
til að gleyma því að þau séu að „læra“ í
leik og skemmtilegheitum. Að skemmta
sér og hafa gaman í hópi minnkar
streitu og ýtir undir tilfinninguna um
að þú tilheyrir hópnum. Að líða vel
hjálpar til við að leysa vandamál og
finna skapandi lausnir. Það eru sem
sagt engin geimvísindi að gagnlegt er að
bæta leik inn í námið.
Merkimiðarnir varhugaverðir
Það sat lengi í mér að Sue minntist á að
það skipti svo miklu máli hvernig talað
væri um nemendur á kennarastofunni.
Ég mundi þá eftir einni samstarfskonu
sem tók aldrei þátt í kvartkórnum þegar
ég og aðrir kennarar vorum frústreruð
að deila sögum af einhverjum áhuga-
lausum eða erfiðum nemendum. Ég var
mjög hugsi yfir þessu og sendi henni
skilaboð þar sem ég hrósaði henni
fyrir þetta og sagði að ég myndi reyna
að taka hana mér til fyrirmyndar í fram-
tíðinni. Auðvitað þurfum við stundum
að ræða málin og pústa yfir erfiðum
samskiptum en mér finnst vert að hafa
þetta í huga.
Í sambandi við þetta fór ég líka að
hugsa um það þegar við kennararnir
erum í byrjun annar að skoða hópa-
listana hvert hjá öðru og gefa nemend-
um „merkimiða“. Þessi er frábær, þessi
er rosa löt og gerir ekki neitt, þessi er
svolítið áhugalaus, þú ert ó/heppin
með hóp o.s.frv. Þetta er auðvitað alls
ekki gott þegar kennari tekur við nýjum
hópi og er strax búinn að mynda sér
skoðanir á ákveðnum nemendum sem
eru komnir með „merkimiða“, í staðinn
fyrir að leyfa sínum skoðunum, sem eru
stundum allt aðrar, um þau að koma
fram með tíma og reynslu.
Hamingjusami kennarinn
Í fyrirlestri sínum setti Sue fram lista
með eiginleikum kennara sem eru
ánægðir og gengur mjög vel í starfi.
Þarna komu fram mörg atriði sem
við mátti búast. Kennarinn er ábyrg-
ur, lausnamiðaður, sveigjanlegur,
A
nn
a
Pá
la
S
te
fá
ns
dó
tt
ir
sp
æ
ns
ku
ke
nn
ar
i v
ið
M
H
o
g
ne
m
i í

já
kv
æ
ðr
i s
ál
fr
æ
ði
v
ið
E
H
Í.