Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2024, Síða 25

Viðtal
23Tímarit hjúkrunarfræðinga | 1. tbl. 100. árg. 2024
Anna Margrét er aðstoðardeildarstjóri heilsugæslunnar og
útskrifaðist úr hjúkrunarfræði frá Háskóla Íslands árið 1994 og
hefur unnið við HSU alla tíð síðan. Hún er einnig með diplóma í
klínískri heilsugæsluhjúkrun frá HA, þjónandi forystu og með
EMT-B í sjúkraflutningum. Ekki nóg með það heldur hefur hún
nýlokið meistaranámi í heilbrigðisvísindum við Háskólann á
Akureyri með áherslu á heilsugæsluhjúkrun. Lokaverkefnið
hennar fjallaði einmitt um heimaspítala. „Ég tók viðtöl við fólk sem
starfaði við heimaspítalann í fyrra, lækna, hjúkrunarfræðinga og
sjúkraflutningamenn og bar það saman við erlendar rannsóknir.“
Sænskar fyrirmyndir
Á heilsugæslu HSU er heimaspítalinn með aðstöðu fyrir starfsemi
sína og fyrir utan að hafa góðan bíl til umráða fylgir ýmis búnaður
og lyf með í vitjanir til skjólstæðinga. „Við erum með IV kit til að
taka allar blóðprufur og setja upp æðaleggi en við erum m.a. að
gefa sýklalyf í æð, hjartalyf og vökva. Einnig eru hér lyf sem við
notum í líknar- og lífslokameðferð. Við erum líka með búnað til
að setja upp þvagleggi og búa um sár og svo er smitkassi sem
verður hentugur þegar það tímabil kemur. Svo eru auðvitað lyf
á töfluformi líka. Við erum með sömu lyf og sænska fyrirmyndin
okkar,“ segir Guðný Stella og vísar til fyrirmyndar heimaspítalans
sem er í Svíþjóð. „Ég myndi segja að við höfum tvær fyrirmyndir,
stærsta fyrirmynd okkar er Borgholm en svo er hluti sem kemur
beint frá Gautaborg, listinn með lyfjunum og búnaðurinn kemur
þaðan.“
Aukin þægindi og betri þjónusta
Þegar spurt er um tilgang heimaspítalans er svarið einfalt og
hnitmiðað. „Aðaltilgangurinn er að þjónusta fólkið betur,“ segir
Margrét Björk og bætir við; „við viljum auka þægindi fyrir fólk,
fækka innlögnum á bráðamóttöku og stytta lengd á legudeild, fólk
geti kannski farið fyrr heim og fengið viðeigandi þjónustu eins og
t.d. sýklalyfjagjöf heima en þurfi ekki að liggja inni á deild til þess.“
Aldur skjólstæðinga er fjölbreyttur en meirihlutinn er eldra
fólk. „Við höfum alveg verið með aðeins yngri einstaklinga,
þannig að það er ekki hart aldurstakmark, en yfirleitt eru þetta
skjólstæðingar heimahjúkrunar. Ef einstaklingur hefur ekki
verið með heimahjúkrun fyrir þá viljum við að það séu ákveðnar
forsendur eins og það sé eldra og hrumleikamerki til staðar,“ segir
Guðný Stella.
Þeir sem meta hvort einstaklingur geti þegið þjónustu heima-
spítalans eru auk starfsfólks heimaspítalans, sjúkraflutningamenn
í samstarfi við lækna bráðamóttökunnar, heimahjúkrun, legu-
deildin og bráðamóttakan að sögn Margrétar Bjarkar. „Það er ekki
hægt að panta þessa þjónustu heldur eru það bara þessir ákveðnu
aðilar sem geta tekið ákvörðun um þjónustuna. Eins og staðan er
núna þá er meirihluti skjólstæðinga að koma úr heimahjúkrun.
Starfsmenn heimahjúkrunar fara líka á bráðamóttökuna og renna
yfir hverjir eru þar og meta hverjir geta farið heim með þjónustu
okkar.“
Tímabundin lausn í bráðaferli
Mikill léttir og aukning lífsgæða eru fólgin í heimaspítalanum fyrir
skjólstæðinga hans og nefnir Guðný Stella dæmi um konu með
fjölþætt vandamál. „Hún hafði fengið lungnaembólíu og var send
heim frá Landspítalanum. Svo leitar hún á bráðamóttöku (HSU)
og er þá með samfallsbrot og alveg hreyfihömluð vegna þess. Hún
sem sagt var að koma tvisvar á dag á spítalann í sýklalyfjagjöf í
æð. Við tókum hana að okkur á heimaspítalanum og komum á
vitjunum til hennar. Á morgnana fékk hún því sýklalyf hjá okkur,
heimahjúkrun gaf henni lyf seinnipartinn og um kvöldið gat hún
svo sjálf tekið töflu. Hún hætti að þurfa að koma á spítalann enda
gat hún varla setið í bíl út af samfallsbrotinu. Við sinntum henni
í nokkra daga, hún útskrifaðist frá okkur og heimahjúkrun gat
tekið við.“ Það er augljóst að það hefur verið mun auðveldara fyrir
þennan skjólstæðing að fá þjónustuna í þessu formi.
Heimaspítalinn sér um að koma til móts við einstaklinga í
bráðafasa segja þær Guðný Stella og Margrét. „Það er ekki ætlast
til þess að fólk sé að fá heimavitjanir frá spítalanum lengi. Við
reynum að leiðrétta þetta bráðaferli sem er í gangi og eftir það
getur heimahjúkrun tekið við ef þarf. Þetta er tímabundin lausn
meðan einstaklingurinn er að komast yfir bráðaveikindin.“
Spurning hvenær starfsemin springur út
Svæðið sem heimaspítalinn þjónustar er ansi stórt en verður
mögulega enn stærra í framtíðinni samkvæmt Margréti Björk. „Í
dag erum við bara með Árborgarsvæðið, sem er Selfoss, Eyrar-
bakki, Stokkseyri og Flóinn. Þetta eru u.þ.b. þrettán til fjórtán
þúsund manns sem er svipað að stærð og Borgholm. Eftirspurnin
eftir þjónustu spítalans er sennilega ekki að fara að minnka, við
þurfum eiginlega bara að bíða og sjá hversu hratt þetta springur
út.“
Fyrsti mánuðurinn hefur gengið vel og allir virðast jákvæðir í garð
heimaspítalans. „Þetta hefur farið mjög vel af stað núna. Í vitjanir
fara alltaf hjúkrunarfræðingur og læknir, og yfirleitt er það Guðný
Stella, en einnig fara heilsugæslulæknarnir ásamt Telmu Dröfn
og Ragnheiði,“ segir Margrét Björk. „Samvinnan er mjög góð, fólk
kann vel inn á hvert annað og það ríkir traust á milli allra. Það
er mikilvægt að öldrunarlæknir sé í teyminu og stýri því, ásamt
aðkomu annarra lækna,“ bætir Anna Margrét við. Samkvæmt
Margréti Björk er mikilvægt að öldrunarlæknir hafi yfirsýn yfir
starfsemina. „Hún er svo mögnuð hún Guðný, þegar maður sér
hvernig öldrunarlæknir fer í gegnum bæði lyfin og einkennin, hún
horfir svo heildrænt á þetta.“
Sýkingar og versnun á hjartabilun
Helstu verkefni í vitjunum eru fjölbreytt og felast m.a. í almennri
skoðun, upplýsingaöflun, blóðprufum og bráðalyfjagjöfum.
„Það er hægt að meðhöndla margt í heimahúsi þó svo að við
þurfum kannski að fá fólk inn í myndatöku eða í aðrar rannsóknir.
Algengustu vandamálin eru sýkingar og versnun á hjartabilun, bráð
versnun á langvarandi verkjum, lungnabilun og þvagfærasýkingar,“
segja Anna Margrét og Margrét Björk.
Heimaspítalinn fer í vitjanir á milli klukkan átta og tólf á virkum
dögum. „Eins og er þá er heimaspítalinn bara til hádegis en við
sjáum fram á að starfsemin aukist. Við ætlum bara að byrja smærra
og stækka síðan heldur en að byrja of stórt,“ segir Margrét Björk og
bætir Anna Margrét við: „Núna náum við að tryggja mönnun alla
virka daga frá átta til tólf, bæði með lækna og hjúkrunarfræðinga.
Það er alveg spurning hversu lengi okkur verður stætt á að hafa
þetta svona því í rannsóknum hefur komið fram að þetta eigi að
vera alla daga og eigi ekki að vera bundið við tíma. Fólk hættir
ekki að vera veikt þó það sé í heimahúsum klukkan fjögur á virkum
dögum eða á laugardögum. Það er líka spurning hversu lengi við
getum verið bara með þetta í Árborg. Nú nær HSU yfir gríðarlega
mikið landsvæði.“