Mímir - 01.06.2007, Page 65

Dómur Friðriks um nísku Baldurs stenst því
ekki.
Eins og fram hefur komið er Friðrik ekki
aðeins haldinn óbilandi rannsóknarþrá líkt og
Holmes heldur á hann það einnig sameiginlegt
með spæjaranum að hafa áhuga á efnafræði.
Þeir sem þekkja til Sherlock Holmes vita að
hann þekkti afar vel til eiturefna sem hann
neytti og áhugi Friðriks er einmitt á því sviði
líka. A námsárum sínum í Kaupmannhöfn
prófaði Friðrik ýmis lótusefni í góðra vina hópi
og ekki nóg með það — hann reykti ópíum-
bleytt tóbak stuttu eftir lát Obbu. Hann þeklc-
ir því vel heim vímunnar og hefur í rússinu „séð
úníversið“ sem „er búið til úr ljóðum!“ (67).
Fjörugar og furðulegar hugsanir hans og
drauma má með sanni rekja til vímunnar og því
er óhætt að draga þá ályktun að Friðrik hafi,
þegar öllu er á botninn hvolft, lítið þokast
áfram á þroskabrautinni, alltént minna en les-
andi taldi í upphafi.
Má gera því skóna að Friðrik og ónefndur
sögumaður séu einn og sami maðurinn, þ.e. að
öll sagan sé sögð af Friðriki, og að hinar óraun-
verulegu eða draumkenndu frásagnir hans af
óvininum séu afurð vímunnar? Þannig væri
hægt að tengja írónískar frásagnir hans í fyrsta
og þriðja kafla ýmist við vímuástand hans eða
eftirköstin sem oftast eru nefnd paranoia (of-
sóknarkennd). Af háðinu og oftúlkunum Frið-
riks á Baldri og kirkjugarðinum má greina þetta
ástand hans í svefni sem vöku. En hann kemur
líka upp um sig þegar hann yfirfærir rannsókn-
areðli sitt á tilburði Baldurs við að mæla spor
tófunnar og rannsaka hár hennar.
Draumkenndar frásagnir í fyrsta og þriðja
kafla þar sem tófan og Baldur eigast við (tófan
öðlast mál og Baldur bregður sér í ham hennar
og lætur dýrslega) kallast á við ljóð Frakkans S.
Mallarmé (1842-1898) sem var í miklu uppá-
haldi hjá Friðriki. Mallarmé var talinn torræð-
astur allra symbólista en hann lagði mikla
áherslu á formfegurð og dulhyggju í ljóðum sín-
um. Mallarmé líkti ljóðlistinni við fagran
draum og taldi hana þar af leiðandi ekki getað
orðið að veruleika (sbr. Halldór Guðmundsson
1983). En það er fleira sem umbreytist því að
tréspjöldin í böggli Obbu raða sér nánast upp
sjálf í höndum Friðriks þar sem setninguna
Omnia mutantur, nihil interit má lesa á kistu-
botninum. Friðrik sem er sagður víðlesinn er
ekki lengi að finna tengingu við „sjálfan Óvidíus“
(68). Þessi goðsögulega tilvitnun skírskotar ekki
bara til fornra bókmennta heldur nýrra, eins og
Kristján Árnason (2004) hefur rætt um. Það
skemmtilega við umfjöllun Kristjáns er hvernig
hann tengir þessi víðfrægu orð, sem voru letruð
á kistu Öbbu, við hamskiptin sem verða á
Baldri.
En það er fleira sem afhjúpar Friðrik sem
hinn ónefnda sögumann. I sendibréfum sínum
kemur hann víða upp um sig og skulu hér nefnd
örfá dæmi. I lok bréfins sem hann skrifar til
Baldurs segir Friðrik honum frá draumi sínum
um tófuna. Friðrik er kunnugur veiðiáhuga
Baldurs og með lýsingum sínum á dýrinu er
eins og hann lolcki hann á veiðarnar um hávet-
ur. Eftir að Friðrik sér óvin sinn bíta á agnið
leggst hann til hvílu og sofnar. Það er ekki ólík-
legt að hann hafi sent honum stefnuvarginn úr
draumalandi sínu. Hér er atburðarásinni hrint
af stað og lýsingin í upphafi sögu (8) endurtek-
in þegar Baldur skundar á veiðar. Þó er munur
á þessum frásögnum því að í upphafsfrásögn-
inni er sjónarhornið hjá ónefndum sögumanni
og sagan er þar sögð í þátíð en aftur á móti er
síðari frásögnin (83) í nútíð og líkt og oft áður
er það sögumaður sem segir frá því sem Friðrik
sér. I títtnefndu sendibréfi slær Friðrik á létta
strengi þegar hann tilkynnir vini sínum að
Baldur hafi örugglega stútað sér á tófuveiðum
því að „allir vissu að stóribylur væri væntanleg-
ur“ þegar hann lagði í hann (118). Þessi frásögn
Friðriks kemur líka ágætlega heim og saman við
annað í bréfinu sem sýnir óbeit hans á Baldri,
sbr. ummælin „Far vel Frans“ og „stupidus",
63