Mímir - 01.06.2007, Page 72

(26) tók reyndar svolítinn tíma að sofna þar sem
Hobol fannst voðalega fyndið að kitlafcetum-
ar mína www.folk.is/purplepeopleeaterpepe
Of mörg dæmi fundust í kvenkyni í þf.ft. til
þess að hægt sé að birta þau öll hér. Hér er að-
eins gefið lítið sýnishorn af dæmum sem sýna
að þróun orðsins stendur enn yfir og að notkun
orðsins í kvenkyni í þf.ft er enn algengari en
áður. Hin mikla óvissa um það í hvaða kyni no.
fótur birtist í þíft.m.gr. leiðir til þess að íslenskir
málnotendur nú á dögum geta sjálfir ekki tek-
ið afstöðu hvað varðar val á kyni fýrir þetta
nafnorð og virðast báðir kostirnir, karlkyn og
kvenkyn, jafngildir.
3.4 Samantekt
Eins og rætt var um í þessum kafla var no.fót-
ur notað í karlkyni í nf. og þf.ft.m.gr. fyrr á öld-
um, líkt og í öðrum föllum orðsins. Ljóst er þó
að komin voru fram tilbrigði á notkun orðsins
hvað kyn varðar þegar á 16. öld. Mjög mörg
dæmi styðja þessa tilgátu. Þessi óvissa sem rík-
ir um kyn no.fótur í nf. og þf.ft.m.gr. virðist
ekki hafa lifað góðu lífi á 19. öld. Stök dæmi
geta ekki verið afgerandi fyrir málvenju, t.d geta
dæmin verið bundin málkunnáttu tiltekins höf-
undar. Nafnorðið fótur virðist standa á tíma-
mótum á 20. öld hvað tilbrigði orðsins í kynjum
varðar og á 21. öld hefur klofning nafnorðsins
í kynjum verið sem aldrei fyrr.
4. Hugsanlegar skýringar á kynóákveðni
no .fótur
í þessum kafla verður leitað hugsanlegra skýr-
inga á því hvers vegna no.fótur er notað bæði í
karlkyni og kvenkyni í nf. og þf.ft. Tilgangur-
inn með þessum kafla er fyrst og fremst að
vekja lesandann til umhugsunar um þetta en
ekki síður að koma með ólíkar ágiskanir. Ekki
er reiknað með því að eingilt svar finnist við
þessari tilhneigingu no. fótur til þess að haga sér
á tvískiptan hátt eins og það hefur gert svo öld-
um skiptir.
4.1 Parorð og eins hljóðvarp í kk. og kvk.
rótarnafnorðum
í undirköflunum tveimur hér fyrir neðan verð-
ur samspil ólíkra parorða til skoðunar ásamt i-
hljóðvarpi í fleirtölu í flokki rótarnafnorða.
4.1.1 Áhrif kvk.no. hönd í ft. á no.fótur
Parorð eru tvö orð sem hafa sömu merkingu og
líta næstum því eins út, og mynda þess vegna
par: sinn~sinni, reip~reipi o.s.frv. Parorð geta
líka verið orð sem eru notuð í fleirtölu og tákna
alltaf tvennt eða fleira af einhverju, t.d. líkams-
hluta: fetur, hendur, kinnar o.s.frv.
Nafnorðið hönd er kvenkynsrótarnafnorð
(sjá t.d. Iversen, 1972:68) sem hefur sömu ein-
kenni í fleirtölu og karlkynsrótarnafnorð, þ.e.
nf. og þf.ft. -r endingu og f-hljóðvarp. Þar sem
nafnorðin hönd ogfótur tákna bæði hluta líka-
mans og eru notuð fyrir tvennt af einhverju er
ekki óeðlilegt að nafnorðin hafi tilhneigingu til
að líkjast hvort öðru. Ef flokkurinn þar sem
þessi nafnorð eiga heima er skoðaður grannt
kemur í ljós að flest orðin í honum eru kven-
kynsorð. Karlkynsorðin eru aðeins fimm, sam-
kvæmt Elias Wessén (1961:69-70), en Iversen
(1972:68) nefnir fimm grunnmyndir af karl-
kynsorðum og fjögur mannanöfn sem beygjast
eins, en kvenskynsorðin eru hins vegar mörg.
Það virðist því ekki vera fráleitt að fjölmennari
hópurinn hafi áhrif á þann fámennari.
I fornritum fundust mörg dæmi um notkun
nafnorðanna hendur ogfetur saman, einnig í
Ordbog over det norrone prosasprog (1989:27-28)
(sjá einnig Passíusálma (15) og Björn Karel
Þórólfsson (1925) í kaflanum á undan):
(27) var han bundin með stomm jarnrækendum,
bæði hanðr oc fotr
(28) þeir woru herklædder til handa ogfota og föru
geyst
70