Goðasteinn - 01.09.2001, Blaðsíða 52

Goðasteinn 2001
Krosskirkja sætti ýmsum breyt-
ingum í rás tímans en engum svo að
ekki mætti úr bæta. Rétt fyrir 1890 fór
þakjárn að ílytjast til landsins og sann-
aði fljótt gildi sitt í regnsömu landi. Af
visitasíu Hallgríms Sveinssonar
biskups 1894 sést að búið er þá að járn-
klæða suðurþak kirkjunnar og aust-
urstafn. Það var gert 1892 eða 1893.
Visitasían greinir að þá þurfi að bika
norðurþak og vesturgafl. Litlu síðar var
öll kirkjan járnklædd.
Baráttan við kirkjukuldann var einn-
ig erfið. Einn þáttur í henni var að
klæða timburveggi að innan með ein-
angrun tir trétexi. Milligerð milli kórs
og framkirkju varð að víkja, prédikun-
arstóll var færður til, trébitar til styrktar
yfirgerð húss sagaðir brott. Þetta gerð-
ist 1934 og forsmiður að breytingum
var Guðni Markússon í Kirkjulækjar-
koti í Fljótshlíð.
Eitt stendur ofar öðru: Krosskirkja
er vitni um metnað og menningu Aust-
ur-Landeyinga um miðja 19. öld. Þeir
mega vera stoltir af því að eiga þetta
sjaldgæfa sýnishorn íslenskrar menn-
ingarhefðar í trésmíði og sú ábyrgð að
sýna því fullan sóma færist til komandi
kynslóða sem eiga betri föng á því að
halda í horfi en oft ráðafá kynslóð
miðrar 19. aldar.
Engin er kirkjan án kirkjugripa.
Margir þeirra segja langa og merka
sögu um trúrækni og menningu liðinna
kynslóða. Krosskirkja á tvo gripi sem
margar kirkjur mættu öfunda hana af,
altari og altaristöflu. Altarið er ein-
stæður gripur sökum útskurðar sem á
því er, loftskorin skreyting máluð
fögrum litum. Þetta gæti verið verk
Amunda Jónssonar kirkjusmiðs og
málara frá seinni hluta 18. aldar en list-
fræðilega athugun vantar. Altarið sómir
sér best án altarisklæðis.
Altaristaflan er sú elsta í
Rangárþingi og þótt víðar sé leitað.
Þetta er vængjabrfk úr tré og yfir önnur
lítil með tákni heilags anda, dúfu.
Miðtaflan sýnir upprisu Jesú Krists.
Píning Krists er á vinstri væng, „pínd-
ur, húðstrýktur, hrakinn“, eins og séra
Hallgrímur segir. Hann ber þyrni-
kórónu á höfði, skrýddur purpurakápu,
með reyrstaf í hendi og krossinn í bak-
sýn. Karfa er hjá með nöglum, naglbít
og hamri. A hægri væng er Kristur í
dýrð, í björtum klæðum, geislar skína
úr augum og sverð gengur út frá
munni. Faðmur hans er opinn hverjum
þeim sem þiggja vill náðina. Ekki er út
í bláinn að hér undir er letrað Gloria
(dýrð). Þetta eru sérstæðar og áhri-
famiklar myndir. Ekki þarf að geta í
lófa um aldur töflunnar. Neðst á hana
er letrað: „Denne tafle Haffuer Claus
Eyolffsson och Niels Clementsson
forærið til Kross kurkie Udi Land Eijen
A°1650.“ Það eru þeir Kláus Eyjólfs-
son lögréttumaður í Hólmum og Niels
Klementsson kaupmaður í Vestmanna-
eyjum sem enn minna svo vel á sig í
Krosskirkju. Kláus skrifaði rit um
Tyrkjaránið 1627.
Hallgrímur Sveinsson biskup visit-
eraði Krosskirkju 1894 sem fyrr getur.
Um altaristöfluna lætur hann skrá í
kirkjustólnum og er ekki topphrifinn:
-50-