Helgarpósturinn - 24.06.1987, Blaðsíða 12

ERLENT VINNUAFL AISLANDI
eftir Áslaugu Ásgeirsdóttur myndir Jim Smart
í STÖRFUM
SEM LANDINN
FÚ LSAR VIÐ
Óskar Hallgrímsson hjá félags-
málaráðuneytinu, sem sér um að
gefa út atvinnuleyfi, sagði að ,,um-
sóknir um atvinnuleyfi eru um
1.200 á ári og af þeim um 400
manns til starfa hjá fiskverkunar-
stöðvunum. Þessi tala miðast við ár-
ið 1986 og er athyglisvert að sú tala
hefur hækkað úr 260 árið 1985.
Samt hefur fjöldi umsókna ekki auk-
ist að ráði heldur fara nú færri í önn-
ur störf. Næststærsti hópur útlend-
inganna fer til starfa hjá heilbrigðis-
kerfinu. Þess ber að geta að inn í
þessa tölu kemur ekki fram sá fjöldi
Norðurlandabúa sem hingað kemur
12 HELGARPÓSTURINN
Erlent vinnuafl hefur veriö til staðar á íslenskum
vinnumarkaði í fjöldamörg ár. Talsverðar sveiflur hafa
verið á fjölda útlendinganna og einnig á því hvar þeirra
er helst þörf. Til dœmis var mikill skortur á fólki til land-
búnaðarstarfa um 1949 og flutti þá hópur Þjóðverja
hingað til lands. Svipað ástand ríkti á fiskiskipunum árin
1954—56 og var þá gripið til þess ráðs að fá Fœreyinga
til starfa á skipunum. Margir hafa líkt þvíástandi sem þá
ríkti við ástandið sem nú ríkir í sumum atvinnugreinum,
eins og fiskvinnslu og hjá heilbrigðisstéttunum. En
hvernig hefur þróunin verið undanfarin ár? Hefur út-
lendingunum fjölgað og við hvaða störfvinna þeir helst?
til starfa því þeir þurfa ekki atvinnu-
leyfi og eru því hvergi á skrá“.
NEYÐARÁSTAND RÍKIR
VÍÐA
Þessi fjölgun útlendinga í fisk-
vinnslu kemur engum á óvart sem
við hana starfa. Eiríkur Sigurðsson
hjá Kaupfélagi Austur-Skaftfellinga
á Höfn í Hornafirði sagði að hjá fisk-
verkunarstöðvunum ríkti neyðar-
ástand og erfiðlega gengi að fá fólk
til starfa „Auglýsingar innanlands
bera engan árangur. Við höfum ekk-
ert farið út í að auglýsa erlendis eftir
starfsfólki en hjá okkur eru hins-
vegar 7 verkamenn frá Nordjobb í
vinnu."
Nordjobb er samtök norrænu fé-
laganna á Norðurlöndum og sjá þau
um að útvega fólki á aldrinum
18—26 vinnu á Norðurlöndunum
sumarlangt. Pétur Hafstein, umsjón-
armaður Nordjobb á íslandi, sagði
að í sumar væru um 90 krakkar
staddir hérna á þeirra vegum og þar
af starfa 34 í fiski úti á landi.
Ástandið er einnig slæmt annars
staðar en á Höfn. Flest fer verka-
fólkið til verstöðva á Vesturlandi,
Vestfjörðum, Austurlandi og á.Suð-
urlandi. I samtali við Grétar Smith,
verkstjóra hjá Fiskiðjunni Freyju á
Suðureyri, kom fram, að svipað
ástand ríkti þar og á Höfn. „Við er-
um búin að reyna að auglýsa eftir
fólki hér innanlands en það bar lít-
inn árangur. Við erum núna með níu
erlenda verkamenn, allt konur.
Staðreyndin er nefnilega sú að erfið-
ara er að fá karla í vinnu en konur,
enda vinna miklu fleiri konur við
fiskvinnsluna. Þessar konur sem við
erum með eru flestar frá Grimsby,
en tvær þeirra eru frá Norðurlönd-
unum.“
AUÐVELT AÐ FÁ
ATVINNULEYFI
Flest þetta erlenda starfsfólk er
hérna aðeins í innan við ár. At-
vinnuleyfin eru ekki gefin út til
lengri tíma í einu og þá þarf að end-
urnýja þau og er það ekki mikið mál
að sögn Oskars Hallgrímssonar. Til
þess að fá atvinnuleyfi hérna þarf
viðkomandi útlendingur að upp-
fylla ýmis skilyrði. Til að byrja með
getur enginn sótt um atvinnuleyfi
og ætlað sér síðan að koma hingað
og finna sér vinnu, heldur verður at-
vinnurekandinn sem ætlar að fá
hann til sín að sækja um það fyrir
hann. Einnig verður hann að sækja
dvalarleyfið fyrir starfsmanninn og
þessum pappírum verður viðkom-
andi að framvísa við komuna til
landsir.s. Sem sagt ganga verður frá
öllum pappírum áður en lagt er af
stað. Þegar atvinnu- og dvalarleyfið
er veitt er tekið tillit til ýmissa þátta.
Útlendingaeftirlitið athugar hvort
hann er á einhverjum óæskilegum
skrám, svo sem skrá yfir glæpa-
menn og skrá yfir fólk sem vísað
hefur verið frá hinum Norðurlönd-
unum. Einnig verður útlendingur-
inn að framvísa heilbrigðisvottorði,
fara í berklapróf og lungnamynda-
töku við komuna til landsins. Verka-
lýðsfélag starfsgreinarinnar sem
starfið tilheyrir þarf að samþykkja
umsóknina og er það aðallega fólg-
ið í að stimpla skjölin frá Utlend-
ingaeftirlitinu. Ef atvinnuástand í
stéttinni er slæmt getur verkalýðs-
félagið neitað að samþykkja at-
vinnuleyfið. Ólöglegt er að reyna að
fá sér vinnu ef tilheyrandi leyfi eru
ekki fyrir hendi og er þeim útlend-
ingum sem það gera vísað úr landi
og atvinnuveitandanum sem réð
hann í vinnu gert að greiða kostn-
aðinn af því.
FLESTIR FRÁ
SAMVELDISLÖNDUNUM
Flestir þeir sem hingað koma eru
frá bresku samveldislöndunum og
koma í gegnum Bretland og er mik-
ill meirihluti þeirra konur. Einnig
koma einhverjir frá öðrum löndum
eins og Póllandi og öðrum Evrópu-
löndum. Þeir sem koma hingað frá
Bretlandi koma margir hverjir í
gegnum Icelandic Frozen Seafood í
Grimsby og er það fyrirtæki dóttur-
fyrirtæki Sölumiðstöðvar hrað-
frystihúsanna. Þetta er búið að vera
við lýði í þó nokkur ár en ekki var
hægt að fá nákvæmari upplýsingar
um þessa starfsemi þar sem ekki
náðist í Olaf Guömundsson, for-
stjóra Iceland Frozen Seafood, en
hann er sá sem haft hefur veg og
vanda af þessari starfsemi í Bret-
landi.
ÞEGNSKYLDUVINNA
En það eru ekki allir á eitt sáttir
um ágæti þess að flytja inn erlent
starfsfólk. Einn þeirra er Soffanías
Cecilsson, framkvæmdastjóri Fisk-
verkunar Soffaníasar Cecilssonar á
Grundarfirði. „Vegna þvermóðsk-
unnar i mér hef ég ekki ráðið erlent
starfsfólk, og nú er svo komið að
það er svo til ekkert starfsfólk eftir
hjá mér. Ég er á móti því að flytja inn
útlendinga hingað til lands og er
hræddur um að við lendum í því
sama og Þjóðverjar og upp komi
hérna kynþáttahatur. Mér finnst
þetta vitlaust gagnvart þjóðfélaginu
og held að lítið mál væri að leysa
þetta vandamál að fá fólk til þess að
vinna störfin. Mér finnst að við Is-
lendingar ættum að taka upp þegn-
skylduvinnu, svipað því sem aðrar
þjóðir hafa herskyldu. Þegnskyldan
ætti að vara í tvö ár og vera sam-
ræmd skólakerfinu," sagði Soffanías
ennfremur.
Eins og áður kemur fram fara ekki
allir þeir útlendingar sem hingað
koma í fisk. Heilbrigðisgeirinn fær
einnig sinn skammt. í upplýsingum
sem fengust hjá Pétri Jónssyni, starfs-
mannastjóra Ríkisspítalanna, kem-
ur fram, að um 3% af þeim sem taka
laun hjá Ríkisspítölunum eru af er-
lendu bergi brotin. Þetta eru því um
150 mannsáári. „Meirihlutinn kem-
ur frá Norðurlöndunum og er um
helmingur þessa fólks við umönnun
sjúklinganna, til dæmis hjúkrunar-
fólk, sjúkraþjálfar og iðjuþjálfar.
Hinn helmingurinn er venjulegir
starfsmenn sem vinna til dæmis í
ræstingum og þess háttar.
PÓLSKIR SKIPASMIÐIR
Skipalyftan í Vestmannaeyjum er
eitt þeirra fyrirtækja sem hafa ráðið
til sín erlenda iðnaðarmenn. Núna
starfa hjá fyrirtækinu 20 pólskir
skipasmiðir frá Gdansk. íslenskir
skipasmiðir hjá fyrirtækinu eru um
50. Kristján Ólafsson, fram-
kvæmdastjóri fyrirtækisins, sagði
að ekki hefði verið um annað að
ræða en ráða starfsfólk frá útlönd-
um eða vísa verkefninu frá. „Þessir
skipasmiðir eru menn með tíu til
fimmtán ára reynslu í skipasmíði og
eru þetta allt mjög góðir vinnukraft-
ar og utan vinnutímans fer lítið fyrir
þeim. Þetta eru fjölskyldumenn sem
eru að nota tækifærið til þess að fara
utan. Kerfið í Póllandi er mjög þungt
í vöfum og það tók okkur um þrjá til
fjóra mánuði að koma þessu í gegn.
Þessir menn sem eru hérna núna eiga
að vera hérna í um hálft ár en við
erum að vinna í því að reyna að fá
að hafa þá lengur. í fyrra höfðum
við annan hóp sem var hérna í um
sjö mánuði og sneri síðan til síns
heima. Við höfum engar áhyggjur af
því að þeir reyni að fá að setjast
hérna að þegar tímabilinu er lokið
heldur verða þeir sendir aftur
heim.“
Kristján Ólafsson gat þess einnig að
þau verkefni sem vísað væri frá
færu flest til útlanda og með þeim
gífurlegt fjármagn. Annað fyrirtæki
sem reyndi að fá pólska skipasmiði
í vinnu var Slippstöðin hf. á Akur-
eyri. Þeir byrjuðu að vinna að því
fyrir páska og vonuðust til þess að fá
mennina í maí en það tókst ekki
vegna þess hve pólska kerfið er
þungt í vöfum og hefðu þeir ekki
getað fengið mennina fyrr en í lok
júní. „Bara það að fá vegabréf í gegn
tekur mánuð. Vegna þess að okkur
mistókst að fá þessa menn höfum
við þurft að vísa verkefnum frá,“
sagði Gunnar Skarphéðinsson,
starfsmannastjóri Slippstöðvar-
innar.
BORGA FARIÐ
Hjá fiskverkunarfyrirtækjunum
tíðkast það að borga fargjald fyrir
útlendingana bæði hingað og heim
ef þeir eru út allan ráðningartímann
sem yfirleitt er þrír til sex mánuðir.
Þegar útlendingarnir koma hing-
að til lands hafa fæstir þeirra komið
nálægt fiskvinnu og tekur það þá
iðulega um tvo eða þrjá mánuði að
komast upp í góðan bónus, það er
að segja ef viðkomandi er settur í
snyrtingu þar sem skorturinn er
mestur. En flest nær þetta fólk góð-
um vinnuafköstum og voru þeir for-
svarsmenn og verkstjórar sem rætt
var við ánægðir með erlenda starfs-
fólkið sem þeir höfðu í vinnu þegar
á heildina var litið þó svo að alltaf
leyndust nokkrir svartir sauðir inn-
an um.