Morgunblaðið - 05.12.1981, Blaðsíða 14

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5, PESEMBER 1981
Njósnað og drep-
ið fyrir Churchill
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
SENDIBOÐI CHURCHILLS
cftir Brian Garfield í
samvinnu við „Kristófer Creighton".
Álfheiður Kjartansdóttir þýddi.
Iðunn 1981.
Sendiboði Churchills er reyfari
um meira en lítið kyndugt sam-
band Winstons Churchills og pilts
nokkurs sem í sögunni er kallaður
Kristófer Creighton. Höfundur-
inn, Brian Garfield, skrifar í
formála að söguhetjan (þ.e.a.s.
pilturinn) sé raunverulegur maður
á sextugsaldri, en hann heitir ekki
Kristófer Creighton.
Að sögn Garfields er bókin
byggð á „stórfurðulegri" ævi, en er
að öðru leyti skáldsaga og styðst
þess vegna við skáldaleyfi.
Það færist nú í vöxt að skrifaðar
séu skáldsögur með frægum
mönnum sem persónum. Sumir
kjósa Hitler, aðrir Churchill.
Sendiboði Churchills er dæmigerð
skáldsaga í æsistíl þar sem styrj-
aldarárin og ýmsir sögulegir at-
burðir eru notaðir til að gera efnið
trúverðugt. Heimsstyrjöldin síð-
ari býður sífellt upp á efni handa
skáldsagnahöfundum og ýmsar
nýlegar uppgötvanir spilla ekki
fyrir. Mestu skiptir þó að hug-
myndaflugið sé í lagi. Það væri
Winston Churchill
drepleiðinleg saga sem einungis
fengist við sagnfræðilegu hliðarn-
ar.
Brian Garfield er engin lið-
leskja í reyfarahirðinni. Að
minnsta kosti tekst honum að
gera Sendiboða Churchills spenn-
andi sögu. Auðvitað hefði þetta
allt getað gerst. Hvað gerist ekki í
stríði?
Churchill sem fyrir tilviljun
rekst á hinn unga Kristófer felur
honum vandasöm njósnaverkefni í
framandi löndum, svo mikilvæg á
köflum að þau hafa áhrif á fram-
vindu stríðsins. Til þess að Kristó-
fer geti unnið fyrir föðurlandið
sem væntir þess að hver maður
geri skyldu sína er hann þjálfaður
til að mæta hættum, þola pynt-
ingar og ekki síst drepa fólk. Hann
verður snjall morðingi og er m.a.
skipað að myrða ástkonu sína á
götu í London. Það gerir hann með
köldu blóði fyrir England. Móðir
hans minnir hann á að það er stríð
og ekki má láta samviskuna hafa
of mikil áhrif. Sama gerir maður-
inn með viskíglasið og vindilinn.
Konur eru fúsar til að leggjast
með sveininum og hann vex með
hverjum degi. Afreksmaðurinn
Kristófer verður sólginn í að
þóknast kaldrifjuðum stjórnmála-
mönnum og herfræðingum.
í rauninni er hann skáti sem
nær lengra en félagarnir: „Berlín
hugsaði hann. Hann fann til eftir-
væntingar. Hvað heldurðu að marg
ir enskir strákar á þínum aldri fái
somu Uekifæri og þú á því herrans
ári nítján hundruð fjörutíu og tvö?“
Manngæska Churchills er nú
ekki frá því að vera yfirdrifin á
köflum og eins er um' tár göfug-
mennisins og hörkutólsins. En sé
þessi bók lesin að mestu án gagn-
rýni í garð Breta má hafa af henni
dægradvöl. Hún er að minnsta
kosti við hæfi þeirra sem unna
stríðssögum.
Þýðing Álfheiðar Kjartansdótt-
ur spillir á engan hátt sögunni og
er ánægjulegt að geta fullyrt slíkt
þegar um bók af þessu tagi er að
ræða.
Skyldi
Bókmenntir
Jóhanna Kristjónsdóttir
Fríða Á. Sigurðardóttir. Sólin og
skugginn, skáldsaga. ÍJtg. Skuggsjá
1981.
Fríða Á. ‘Sigurðardóttir sýnir
töluvert hugrekki með því að
senda frá sér sína fyrstu skáld-
sögu ári eftir að smásagnasafn
hennar kom út og fékk sérdeilis
góða dóma. Þar af íeiðir, að kröfur
til þessarar nýju bókar verða
meiri en ella.
Sögusviðið er sjúkrahús-kol-
krabbinn. Aðalsögupersónan Sig-
rún hefur þjáðst af einhverjum
óljósum sjúkdómi um langa hríð,
hún er yfirliðagjörn, máttleysi
gerir vart við sig í öðrum fæti, hún
þetta hafa verið hysterí
hefur horazt niður úr öllu valdi og
hún er hrædd við þetta. Hún á
eiginmanninn Magga og þrjú
börn, hefur fengizt við kennslu, en
undir lokin er það orðið henni
ofviða og hún fer sem sagt á
sjúkrahúsið þar sem hún gengst
undir umfangsmiklar rannsóknir.
Auk læknanna, sem eru flestir
kaldir og fordómafullir, kynnist
hún samsjúklingum sínum. Þar er
oft fjarska vel sagt frá. Sigrún er
nú rannsökuð hátt og lágt, en það
kemur fyrir ekki, læknirinn Karl
kemst að þeirri niðurstöðu, að hún
sé hysterísk — hvorki meira né
minna. Hún ætti að fara heim,
herða sig upp, lifa lífinu eins og
manneskja og kannski fara aftur
að vinna, þótt ljóst sé að hún hafi
gefizt upp við það áður. Og af
hverju skyldi hún vera hysterísk?
Kannski vegna þess að hjónaband-
ið hefur einhvern tíma verið í vit-
leysu og kannski var framhjáhald
af hálfu beggja.
Bók Fríðu hefur marga kosti.
Hún er ákaflega vel skrifuð, höf-
undur hefur frábært vald á máli
og skrifar eðlileg samtöl, prýði-
legar eru lýsingar hennar á van-
líðan Sigrúnar og þó sérstaklega á
samskiptum sjúklinganna inn-
byrðis.
Mér fannst hins vegar afstaða
læknanna ótrúleg og gamaldags,
mikið á ég erfitt með að trúa því
að læknar séu haldnir fordómum
gagnvart sálrænum kvillum. Og
seinna kemur í ljós að Karl yfir-
læknir telur ekki þörf á að hún
leiti til geðlæknis. Hún á bara að
lækna sig sjálf, í mesta lagi fara
til andalæknis (!). Annað atriði
fannst mér ekki sannfærandi og
það er gaspur Karls um sjúkleika
Sigrúnar að því er virðist við pét-
ur og pál, ég hef staðið í þeirri
meiningu, að læknar hefðu trún-
aðarskyldu gagnvart sjúklingum
sínum.
Aðalbrotalömin í sögunni finnst
mér þó kenningin um að sjúkleik-
ann megi rekja til erfiðleika í
hjónabandinu. Mér er spurn, ætli
flest hjónabönd lendi ekki fyrr eða
síðar í einhverjum krísum án þess
að fólkið þurfi að vera stórveikt
eða hysterískt (orðið sem notað
er). Að vísu er íað að því ofur
gætilega að einhvern tíma hafi
eitthvað borið út af, og einu sinni
er sagt frá því þegar Maggi kemur
fullur heim og er vondur og orð-
ljótur. En ekki svo að það dugi til
þess að koma af stað þessum
ósköpum sem hrjá Sigrúnu.
Þessar lausnir verkuðu svo á
mig að höfundur hefði lent í vand-
ræðum, þegar að því kom að fara
að binda saman þræði og ekki
fundið bermilegri lausnir.
Hvað sem líður annmörkum er
þetta þó að mörgu leyti góð bók,
eins og áður segir er aðal hennar
fallegt mál og léttur og fyrirhafn-
arlaus stíll. Fríða er óvenjulega
vel ritfær og með henni trúi ég að
höfundur hafi fengið góðan sess á
rithöfundabekk okkar.
Frá heimahögum
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
Bragi Nigurjónsson: MEÐAL GAM-
ALLA GRANNA. 127 bls. Skjald-
borg. Akureyri, 1981.
»Víst er það umdeilanlegt,« seg-
ir Bragi Sigurjónsson, »hver
minningabrot eru verð þess að
vera skráð og enn umdeilanlegra,
hvort skráning tekst, svo að betur
sé en ekki.«
Höfundur gerir þá grein fyrir
bók sinni að hér séu á ferðinni
»minningabrot«. Það er réttnefni.
En óvenjulegar eru þessar endur-
minningar að einu leyti: Höfundur
er ekki sjálfur miðdepill frásagn-
arinnar heldur sveitin hans. Þetta
er gagngerð og skipuleg sveitar-
lýsing, hver bær, hvert heimili og
hver fulltíða einstaklingur í heilli
sveit nefndur með nafni, hvort
sem höfundur hafði af þeim meiri
eða minni kynni, og flestum lýst
nokkuð náið, bæði að útliti og inn-
ræti; einnig vikið að efnahag og
búskaparháttum, auk þess sem
getið er um þátttöku í sveitarmál-
um.
Það er Reykdælahreppur í
Suður-Þingeyjarsýslu sem hér er
brugðið fyrir sjónir. Segir höfund-
ur að lýsingar sínar og frásagnir
séu »fyrst og fremst bundnar ár-
unum 1910—1925, þó að það sé
ekki alfarið. Þessi tímamörk, hvað
1925 snertir, eru miðuð við bygg-
ingu og upphaf'héraðsskólans á
Laugum, því að með tilkomu hans
má orða það svo, að þá gangi raun-
ar gamall tími fyrir horn í
Reykjadal, en nýr tími stígi fram
á hlaöið, þó að fá tímamörk sé
hægt að draga svo skörp, að þau
grípi ekki um margt allmjög hver
inn á annars svið.«
Faðir Braga var Sigurjón Frið-
jónsson skáld og bóndi á Litlu-
laugum. Var hann aðfluttur úr
næstu sveit. En Bragi kveðst vera
borinn og barnfæddur Reykdæl-
ingur.
Kynni þau, sem hann hafði af
sveitungum sínum, voru misnáin
eins og gengur. En þeir, sem
heima áttu í sama sveitarfélagi,
hlutu að eiga svo margvísleg sam-
skipti, að naumast fór hjá að allir
þekktu alla, ef ekki persónulega,
Bragi Sigurjónsson
þá að minnsta kosti í sjón og af
spurn.
Bragi Sigurjónsson kveðst telja
að sveitungar sínir á uppvaxtarár-
unum hafi verið »svo athyglis-
verðir menn, sumir hverjir, og
mér svo geðfelldir samfylgdar-
menn, að ég hefi freistast til að
sýna lit á að gjalda þeim ekki
þögnina eina að launum.«
Og hlýlega minnist hann þess-
ara gömlu granna sem nú munu
margir fallnir í valinn. Þó segir
hann á þeim bæði kost og löst og
er í rauninni furðu hreinskilinn.
En því aðeins er mark takandi á
mannlýsingu að hún sé eitthvað
meira en lofið tómt. Fyrir sjónum
þess, sem þekkir ekki til, eru þess-
ar lýsingar bæði athyglisverðar og
læsilegar. Varla er þó gerandi ráð
fyrir að þær veki almennan áhuga
langt utan heimahaga höfundar.
En vel hefur Bragi Sigurjónsson
hér með goldið sveitungum sínum
samvistirnar og uppeldisáhrifin.
Allmargar myndir eru í bókinni
af gömlum Reykdælingum og
auka þær gildi þessarar skipulegu
og að mörgu leyti nákvæmu sveit-
arlýsingar.
Nú gefst tækifæri tíl a eiga sólríka jóla- og nýárshátió á Kanarieyjum
Ukkur hefir tekist að fá íbúöir og hótel á þessum eftirsóttasta tíma ársins,
þegar allir vilja komast í sólskinsparadísina og glaóværöina á Kanaríeyj-
um, þegar reikna má meö kulda á noróurslóöum og margir frídagar gera
þaö aö verkum aö ekki þarf aó eyöa nema sex vinnudögum í nærri
hálfsmánaóarferö, — og losna viö rándýrt jólahald heima, sem kostar
kannski nærri jafnmikiö og feröin fyrir fjölskylduna.
Hægt er aö velja um dvöl í ibúöum, eöa á hóteli meö morgunmat og
kvöldmat. Glæsileg aöstaöa til sólbaöa og sunds og fjölbreytt skemmt-
jóla-og núársferö
aríeqja
Brottför 21. desember, 13 dagar
Verö frá kr. 5.900
Flugferöir
analíf íslensk jolahátíö og áramótafagnaöur, og hægt aö velja um fjölda
skemmti- og skoóunarferóa um fagurt og fjölbreytt landslag, borgir og
byggöir.
Boeing-þota Arnarflugs flýgur beint til Kanaríeyja á aöeins fimm tímum.
Þegar hafa á annaö hundraö manns pantaö. en flugvélin tekur 150, svo
fáeinir komast meö til viöbótar.
Til þess að greiöa fyrir afgreióslu vegna
jólaferöarinnar höfum vió opió í
laugardaginn kl. 10—16
Eftir helgina veróa síóustu
sætin seld og einnig
óstaófestar pantanir.
tar.
eióslu vegna
pióá A "V _
pp
AÍrtQllt* Miöbæjarmarkaðinum, 2. hæö, Aöalstræti 9. Sími 10661.