Morgunblaðið - 05.12.1981, Blaðsíða 30

MOR&UNBtAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. DESEMBER 1981
30
Minning:
Haraldur Guömunds-
son Neskaupstað
Fæddur 30. júlí 1922.
. Dáinn 29. nóvember 1981.
Það fer ekki hjá því að það kem-
ur ónotalega við mann að fregna
lát góðs vinar og félaga, jafnvel
þótt maður sé kominn á þann ald-
ur, þegar búast má við ýmsu. Það
er eins og menn kveðji allt of
fljótt, eigi of margt verkið óunnið.
Jafnvel þó að mörg góð störf hafi
verið af hendi leyst um ævidagana
eins og á við um Harald vin okkar,
sem nú er lagður upp í hina hinstu
för.
Fyrsta minning mín um Harald
Guðmundsson er tengd hljóðfæra-
leik. Hann var víst ekki nema 11
eða 12 ára gamall þegar ég sá og
heyrði hann spila á banjó á
skemmtunum, sem haldnar voru í
skúrbyggingum, geymslum og
jafnvel úti undir berum himni í
Reykjavík þeirra daga. Alla tíð frá
barnsaldri var tónlistin hinn rauði
þráður í lífi Haraldar. Þessi leikni
strákur bætti bæjarbörnunum
þann skort sem þá var á skemmt-
unum. Þá áttu börn sjaldnast 50
aura fyrir bíóferð, og þá var bara
að bjarga sér sjálfur, og þar var
Haraldur ekki lítill fengur sem
skemmtikraftur, þegar hann lék
af fingrum fram, sóló eða undir-
leik. Eitt var það þó sem gat
reynst hinum ungu hljóðfæraleik-
urum erfiður keppinautur, en það
var slökkviliðið. Ef í því heyrðist,
hlupu allir út að elta, áhorfendur
og skemmtikraftar, hljóðfæraleik-
arar og ieikarar og leikkonur
klædd sem prinsessur, álfkonur
eða konungar sveipuð gluggatjöld-
um eða rúmteppum. En eftir
stendur samt ljóslifandi minning-
in um unga banjóleikarann.
Síðar áttu leiðir okkar eftir að
liggja saman aftur, þá aftur í
sambandi við tónlistina. Þá hafði
Ilalli gengist fyrir stofnun Mand-
ólínhljómsveitar Reykjavíkur. Var
hann stjórnandi hennar og helsta
driffjöður í starfseminni þann
tíma sem hljómsveitin starfaði.
Þegar þetta gerðist var Halli fyrir
nokkru kvæntur sinni ágætu konu,
Lilju Grétu Þórarinsdóttur og
tókst strax mikil vinátta með fjöl-
skyldum okkar, því maðurinn
minn lék með Mandólínhljóm-
sveitinni, auk þess sem stutt var á
milli heimila okkar. Ótaldar eru
þær stundirnar, sem var eytt í
sameiningu á heimilum beggja við
æfingar og ýmsa vinnu fyrir
hljómsveitina.
Árið 1949 fluttust þau Halli og
Gréta til Vestmannaeyja, en það-
an eftir nokkur ár til Reykjavíkur.
Því næst lá leiðin til Neskaupstað-
ar og þar bjuggu þau hjón ásamt
börnum sínum hátt á þriðja tug
ára og veit ég að Halli var þar eins
og annars staðar mikils metinn af
öllum, sem maður, sem góður fag-
maður í prentiðnaði og ekki síst
sem frábær tónlistarmaður og
kennari. Að tónlistinni, sínu
mesta hugðarefni, starfaði Har-
aldur af sínum alkunna dugnaði
og snilld. Síðari árin stjórnaði
hann Tónlistarskólanum í Nes-
kaupstað og stuðlaði þar með að
tónlistaruppeldi austfirskrar
æsku. Þykist ég þess fullviss að
undan hans handarjaðri hafi
sprottið margur efnismaðurinn á
tónlistarsviðinu.
Ekki var það ætlun mín að
skrifa nema ævisögu Haraldar
Guðmundssonar, heldur aðeins
smákveðju með þakklæti til hans.
Samvistirnar við hann og fjöl-
skyldu hans voru að sönnu fáar og
stopular um langt skeið vegna
fjarlægðarinnar okkar á milli. En
minningarnar leita á hugann ein
af annarri, hver annarri skemmti-
legri, þökk sé Halla.
Ég vil svo að lokum senda mínar
bestu samúðarkveðjur til barna,
tengdabarna og barnabarna Har-
aldar, að ógleymdri Grétu eigin-
konu hans. Þau hafa staðið hlið
við hlið í 40 ár og vel það. Oft
reyndi mjög á Grétu þegar löng
tímabil veikinda eiginmannsins
stóðu yfir. Þá stóð hún sterk og
traust honum við hlið.
Ég veit að það verður tekið vel á
móti vini okkar Haraldi handan
við móðuna miklu og hef ég þá
sérstaklega í huga einn vin hans
sem á undan er farinn.
— Nú syngur þig heim
f heilaga ró
vid hugljúfan hreim
in hljóðklökkva ló.
Sjá, liTröðull Ijós
er lidinn ad sæ, —
og döggvasl hver rós
og rökkvar í b«!
(Guðm. (luðmundsson)
Anna Sigurðardóttir
Er ég frétti lát Haraldar Guð-
mundssonar kennara á Neskaup-
stað komu í huga svo margar
minningar liðinna ára, minningar
um sannan listamann, sem gat
leikið á flest hljóðfæri, og sem
þrátt fyrir brauðstritið gaf sér
ávalt tíma til að þjóna listagyðj-
unni af trúmennsku.
Ég minnist einnig ógleyman-
legra samverustunda er liðu við
hljóðfæraslátt, rabb um lífið og
tilveruna og oft leið tíminn svo
fljótt að ekki tók að leggja sig,
heima heldur halda beint í vinn-
una.
Það eru meira en 35 ár síðan við'
Haraldur hittumst fyrst. Ég var
að burðast við að læra fiðluleik
hjá þolinmóðum og elskulegum
kennara, Sigurði H. Briem, og eitt
sinn kom Haraldur heim til mín,
sagði að Sigurður hefði bent sér á
mig og fyrst ég kynni á fiðlu, væri
ekkert mál að læra á mandólín. Ég
aftók þetta með öllu, en nokkrum
kaffibollum og mörgum klukku-
tímum síðar var ég orðinn með-
limur í Mandólínhljómsveit
Reykjavíkur sem Haraldur hafði
þá nýstofnað og var drjúgur að
afla meðlima.
í hljómsveitinni var Haraldur
allt í öllu, áhuginn ódrepandi
dugnaðurinn eftir því, hann smal-
aði fólkinu saman, skipulagði fé-
lagsstarfsemina og útsetti mest
allt sem hljómsveitin lék.
Á daginn vann hann við iðn
sína, prentverkið, en að loknum
oft löngum vinnudegi vann hann
að hugðarefni sínu, hljómlistinni.
Hann stjórnaði mandólínhljóm-
sveitinni, lék með hljómsveit
Björns R. Einarssonar er þá lék í
gamla Listamannaskálanum og
auk þess stjórnaði hann um tíma
Lúðrasveit Verkalýðsins. Það seg-
ir sig sjálft _að svo langur vinnu-
tími og svo margþætt hugðarefni
reyndu mjög á þolgæði konu hans
Lilju Grétu Þórarinsdóttur, en
hún stóð við hlið hans sem klettur,
hún skildi ást hans á tónlistinni.
Ég held að það sé séríslenskt
fyrirbrigði að menn leggi slíka gíf-
urlega vinnu á sig að loknum
venjulegum vinnudegi. Ég veit
dæmi þess að menn aki tugi og
jafnvel hundruð kílómetra til að
syngja með kór, eða að fiskvinnu-
fólk, að lokinni 14—16 tíma törn,
bregði sér á leikæfingu er svo
stendur fram eftir nóttu. Þetta
virðist svo ríkt í þjóðarsálinni, að
ekkert virðist geta stöðvað þetta
fólk.
Mandólínhljómsveit Reykjavík-
ur starfaði með blóma um sex ára
skeið, og sá tími er hjá okkur
flestum sem störfuðum með Har-
aldi ógleymanlegur tími, tími mik-
illar vinnu, næturnar urðu aldrei
nógu langar til að verkefnunum
yrðu gerð nógu góð skil og þar
skiftust á hljómleikahald, ferðir
út á land ennfremur var leikið á
skemmtunum, kabarettum o.fl.
Haraldur fékk svo gott tilboð
frá Vestmannaeyjum um vinnu og
kennslu að hann gat ekki neitað
því og flutti með fjölskylduna
þangað, en dagar hljómsveitarinn-
ar urðu ekki fleiri, þegar driffjöðr-
ina vantaði, eldmóð og áhuga
stjórnandans.
Er Haraldur kom til Eyja biðu
hans þar mörg verkefni, vinna á
daginn, og tónlistin allan annan
tíma, en þá barst honum tilboð frá
Neskaupstað um að taka við
rekstri prentsmiðju staðarins og
flutti hann þangað eftir þriggja
ára dvöl í Eyjum og dvaldi þar til
æfiloka.
Eins og í Eyjum hóf Haraldur
brátt að kenna á ýmis hljóðfæri
m.a. trompet, og ásláttarhljóðfær-
in og er tónlistaskóli var stofnað-
ur á Neskaupstað var Haraldur
ráðinn þar kennari. Hann og
Gréta undu hag sínum vel á Nes-
kaupstað og er hann sótti okkur
heim einu sinni eða tvisvar á ári
var margt að gerast og hann átti
svo margt ógert og hann mátti
ekki vera að heiman nema stutt,
til að ljúka nauðsynlegum erind-
um.
Páll H. Pálsson fyrv. formaður
hljómsveitarinnar bauð þá jafnan
til mikils fagnaðar og var Harald-
ur og kona hans þar jafnan hrókar
alls fagnaðar og var jafnan
minnst gamalla daga, þegar menn
voru yngri og starfsþrekið meira
og allt virtist mögulegt að fram-
kvæma.
Það er þungbært er leiðir skilja,
en þá ber að þakka ógleymanlega
samfylgd á langri leið.
Við minnumst eldhuga sem dáði
tónlist og vann í þágu hennar alla
æfi tilbúinn að miðla öðrum af
þeim nægtarbrunni þekkingar er
hann hafði viðað að sér á langri
æfi.
Grétu og fjölskyldunni sendi ég
kveðju okkar hjónanna, og veit ég
að ég mæli fyrir munn allra okkar
er vorum í Mandólínhljómsveit-
inni að minningin um Harald
Guðmundsson mun lifa áfram í
huga okkar sem hlutum þá gæfu
að kynnast honum.
Tage Ammendrup
Auðbjörg Jakobsdótt-
ir - Minningarorð
Fædd 2. október 1917
Dáin 24. nóvember 1981
Húsmóðirin að Hólsvegi 11 á
Eskifirði brá ekki af vana sínum í
haust og gróðursetti laukana sína,
eitt af mörgum verkum, sem
ævinlega voru unnin á heimilinu á
þessum árstíma. Veturinn hafði
gengið snemma í garð og hún varð
að moka snjó ofan af blómareitun-
um meðfram gangstígnum. Hver
laukur var síðan settur niður af
alúð og nákvæmni. Engan grunaði
þá, að hún ætti ekki eftir að njóta
þess að sjá fyrstu grænu blöðin
gægjast upp úr krapanum að vori
og ummyndast smám saman í
breiður af rauðum túlípönum.
Auðbjörg Jakobsdóttir fæddist
á Norðfirði 2. október 1917, dóttir
hjónanna Sólveigar Ásmundsdótt-
ur og Jakobs Jakobssonar skip-
stjóra. Sólveig var Austfirðingur,
fædd í Vaðlavík, en fluttist ung
með foreldrum sínum til Norð-
fjarðar. Jakob var Húnvetningur,
fæddur á Illugastöðum á Vatns-
nesi. Á unglingsárum lá leið hans
fyrst til Reykjavíkur, þar sem
hann stundaði sjósókn og gekk í
Stýrimannaskólann og síðan aust-
ur til Norðfjarðar.
Börn Sólveigar og Jakobs urðu
fimm, elzt Þórunn, þá Ásmundur,
sem er látinn, Guðmundur, sem dó
nokkurra daga gamall, Auðbjörg
var næstyngst og Jakob yngstur.
Þau reistu sér hús á Norðfirði,
Strönd, og bjuggu þar allan sinn
búskap að undanskildum fyrstu
árunum. Húsið stóð að heita má í
flæðarmálinu, og húsið, sjóhúsið,
bryggjan og happafleytan hún
Auðbjörg, allt myndaði þetta eina
heild, sem var í senn heimili og
vinnustaður. Allir, sem vettlingi
gátu valdið hjálpuðu til. Þegar
börnin stálpuðust, fóru þau að
stokka upp línu og beita. Dreng-
irnir fóru á sjó með föður sínum,
þegar þeir eltust, og stúlkurnar
unnu ýmist við fiskverkun eða í
eldhúsinu hjá móður sinni, og svo
þurfti náttúrlega að sinna kusun-
um tveimur og heyja handa þeim.
Allir hjálpuðust að af ósérhlífni
og samvizkusemi. Allur fiskur,
sem Jakob dró úr sjó, var verkaður
heima af sömu natni og Auðbjörg
sýndi mörgum árum síðar, þegar
hún gróðursetti haustlaukana
sína.
Heimilisbragurinn á Strönd var
eins og bezt verður á kosið. Sólveig
var glaðlynd kona, sköruleg hús-
freyja og ástrík móðir. Á Strönd
féll aldrei styggðaryrði og var þó
oft annasamt og þröng á þingi.
Margir sóttust eftir skipsrúmi hjá
Jakobi. Aflasæld hans var kunn
um alla Austfirði og hann reynd-
ist öllum vel, sem hjá honum
unnu. Margir þeirra voru aðkomu-
menn og bjuggu á heimilinu, en
aðrir komu til Jakobs til þess að fá
tilsögn hjá honum í sjómanrta-
fræðum. I litla eldhúsinu á Strönd
þurfti því oft margt að sýsla, eftir
að eldri systirin, Þórunn, var gift
og farin að heiman var Auðbjörg
hjálparhella móður sinnar.
Húsráðendur á Strönd máttu
ekkert aumt sjá en voru þess utan
afskiptalausir um hagi náungans.
Sólveig hélt ævinlega sinni ein-
lægu þarnatrú og Jakob gerði sjó-
ferðabæn sína í hljóði, en skipti
sér ekki af því, hvort skipverjar
fóru að dæmi hans. Þessa eigin-
leika foreldra sinna hafði Auð-
björg í ríkum mæli.
Um margra ára skeið réri Jakob
á vetrarvertíð frá Hornafirði.
Eina vertíðina fór Auðbjörg, þá 17
vetra, bráðþroska og gjörvileg,
með foreldrum sínum til Horna-
fjarðar til þess að gæta litla bróð-
ur síns. Þar voru margir aðkomu-
menn, meðal þeirra ungur Esk-
firðingur, Jóhann Klausen. Hann
og Auðbjörg bundust tryggða-
böndum og ákváðu að búa sér
heimili á Éskifirði. Haustið 1943
höfðu þau reist sér hús, sem þau
nefndu Tindastól, við Hólsveg 11,
og 2. október, á afmælisdegi Auð-
bjargar, giftu þau sig. Mörgu var
ólokið í húsinu og lóðin ófrágeng-
in, og þau einsettu sér að ljúka
öllu í hjáverkum á 25 árum. Upp
frá því var frístundum ýmist varið
til þess að smíða og rækta eða þá
að bregða sér í ferðalög og njóta
íslenzkrar náttúru. Heimilið og
garðurinn báru vott um samheldni
hjónanna. Jóhann hlóð stall eftir
stall í garðinum, Auðbjörg gróð-
ursetti, og hríslurnar hennar urðu
beinvaxnar og laufmiklar. Ekki
gekk matjurtaræktunin verr.
Kartöflurnar þeirra neituðu að
taka tillit til kaldrar og rysjóttrar
veðráttu og spruttu eins og þær
ættu heima í suðrænum reit. Auð-
björg var ákaflega gestrisin og
það var glatt á hjalla, þegar gesti
bar að garði, stundum langt að. Ef
von var á einhverjum, varð henni
tíðreikað út að stofuglugganum,
þar til hún taldi sig bera kennsl á
bíl, sem ók niður brekkuna við
fjörðinn sunnanverðan. Og þegar
gestirnir óku í hlað, stóð hún í
hliðinu og fagnaði þeim. Þegar vel
viðraði Voru gestirnir drifnir út í
undurfagran lund í garðinum og
gátu þar notið útsýnisins um leið
og þeir gæddu sér á höfðinglegum
veitingum.
Meðan Auðbjörg var í foreldra-
húsum, vann þún oftast hjá for-
eldrum sínum við heimilisstörf
eða fiskvinnslu, en eftir að frysti-
húsi var komið upp í Neskaupstað
vann hún þar öðru hverju. Hún lék
handbolta af kappi með stöllum
sínum í íþróttafélaginu Þrótti og
var í kvennadeild Slysavarnafé-
lags íslands. Áhugann á að fyrir-
byggja slys og óhöpp átti hún ekki
langt að sækja. 1934 fór hún til
Laugarvatns og sótti þar nám-
skeið í matreiðslu og íþróttum, og
minntist þess tíma ævinlega með
mikilli ánægju.
Eftir að Auðbjörg settist að á
Eskifirði, átti heimilið hug hennar
allan. Jóhann átti netaverkstæði
aðeins steinsnar frá húsinu þeirra
og um skeið hafði hann umsjón
með bátasmíði í Noregi og Dan-
mörku. Þangað fylgdi Auðbjörg
hpnum og kunni vel að meta tæki-
færið til þess að skoða sig dálítið
um. Síðar skruppu þau oft í ferða-
lög til útlanda, meðal annars til
þess að heimsækja föðurfólk Jó-
hanns í Noregi, og hvar sem þau
voru, höfðu þau mikla ánægju af
að skoða náttúruna og njóta henn-
ar. Eftir að Jóhann var orðinn
bæjarstjóri á Eskifirði, lá leiðin
oft til Reykjavíkur i ýmsum er-
indagjörðum og um leið voru það
kærkomin tækifæri fyrir þau bæði
til þess að heilsa upp á skyld-
menni og kunningja.
Auðbjörg Jakobsdóttir var fríð-
leikskona; í meðallagi há, grann-
vaxin og dökk á brún og brá. Hún
bar ættarmót beggja stofna, sem
að henni stóðu. Hún var háttprúð
og smekkvís, hlédræg og seintekin,
en trygglyndið því meira. Hún
naut sín þetur í fámenni en fjöl-
menni, gladdist á góðri stund og
flíkaði ekki tilfinningum sínum.
Nú er tómlegt á Hólsvegi 11. En
handaverkin hennar Auðbjargar
sjást þar alls staðar, og þeir, sem
lengi þekktu hana, eiga um hana
ljúfar minningar, og líka hinir,
sem auðnaðist aðeins í fáein ár að
sjá hana rækta garðinn sinn á
hljóðlátan hátt.
Margrét Jónsdóttir
Bögga frænka er og verður allt-
af stórt nafn í hugum okkar systk-
inanna. Þegar við vorum lítil hitt-
um við hana ekki oft, enda var þá
mun erfiðara um samgöngur milli
Reykjavíkur og Eskifjarðar en nú.
Stóru gómsætu berin og yndislegu
smákökurnar og pakkarnir á jól-
unum minntu þó rækilega á hana.
Sumarferðirnar til Eskifjarðar
urðu tíðari með árunum og nutum
við þá einstakrar gestrisni Böggu
og Jóhanns. Bögga gat talað og
hlegið með okkur eins og jafn-
aldri. En hún reyndist okkur einn-
ig vel á erfiðum tímuum, ekki síst
við fráfall móður okkar. í okkar
augum var Bögga stoð og stytta
vina sinna og eiginmanns. Við
vonum að sá styrkur sem hún gaf,
nýtist nú þegar mest á reynir.
Sólveig, Oddur og Auðbjörg