Morgunblaðið - 05.12.1981, Blaðsíða 32

MtíaeUNfikAP.IÐ. LAUGARDAGUR 5. DESEMBER 1981
32
Hermann Hermanns-
son - Minningarorð
Fæddur 17. maí 1893.
Dáinn 2G. nóvember 1981.
Hermann Hermannsson frá Ög-
urvík andaðist á Bonjarspítalan-
um í Reykjavík 26. nóvember sl. á
89. aldursári. Jarðarför hans verð-
ur nerð frá ísafjarðarkirkju í dan.
Hann var fæddur á Krossnesi í
Árneshreppi í Strandasýslu, 17.
maí 1893. Foreldrar hans voru
hjónin Guðrún Bjarnadóttir, ætt-
uð úr Múlasveit í A-Barða-
strandarsýslu, ojí Hermann Þórð-
arson, af Melaætt í Trékyllisvík.
Hermann var ynKstur í fjölmenn-
um systkinahópi og fluttist hann
með foreldrum sínum að Djúpi 8
ára að aldri. Bjungu foreldrar
hans á ýmsum stöðum við Djúp,
cn síðast bjujífíu þeir í Hafíakoti í
Offurhreppi.
Hermann stundaði öll alf?enf<
störf til sveita í uppvexti sínum en
unfíur að árum gerðist hann sjó-
maður of; stundaði sjóróðra frá
Djúpi lengst af ævi sinnar. Fyrst
var hann á árabátum, síðar á
sefílskipum að vetrum og lá oft
undir jökli, en á heimamiðum á
litlum bátum á sumrum. Hann
eignaðist fyrst fjórróið far,
skektu, sem kölluð var Sæunn. Því
næst sexæring, Óla Snarfara, en
1930 keypti hann þriggja tonna
trillu, er hann nefndi Hermóð, og
stundaði sjóróðra á þeim bát allt
til ársins 1956. Sá bátur er enn við
lýði, endurbyggður í sinni gömlu
mynd, og er nú eign sona hans.
Hermóður reyndist hið mesta
happaskip, frábært sjóskip, enda
með falslaginu sem frægt var við
Djúp og kennt við hinn kunna
bátasmið, h’al Falsson í Bolung-
arvík.
Hermann kvæntist hinn 21. dcs-
ember 1918 Salome Rannveigu
Gunnarsdóttur frá Eyri í Skötu-
firði, en hún var tekin í fóstur af
Þuríði Ólafsdóttur í Ógri, 7 ára
gömul. Salome var fædd 24. apríl
1895 og andaðist á Isafirði 20. nóv-
ember 1977. Hermann og Salome
áttu heimili í Ögri fyrstu sjö
hjúskaparár sín og þar fæddust
fjögur börn þeirra. Árið 1925
byggðu þau býljð Svalbarð í Ög-
urvík og þar höfðu þau nokkrar
landn.vtjar og uppsétur en aðal-
atvinna Hermanns voru fiskveiðar
og fiskverkun. Að Svalbarði
bjuggu þau til ársins 1945, en þá
fluttu þau til Isafjarðar. Þeim
fæddust sjö börn á Svalbarði. Ög-
ur hefur löngum verið stórbýli allt
frá landnámsöld, en einkum var
. vegur þess mikill á miðöld sögu
okkar. Þar bjuggu jafnan miklir
höfðingjar og voru taldir með auð-
ugustu mönnum landsins og er
trúlegt aö sjávarafli hafi að veru-
legu leyti stutt að auðævum
þeirra. A síðasta hluta 19. aldar
bjó þar Jakob Rósinkransson frá
Æðey, hinn mikilhæfasti maður.
Hann reisti eftir miðja síðustu öld
í Ögri stærsta íbúðarhús, sem til
þess tíma hafði verið byggt í sveit
á Islandi. Það hús stendur enn. I
Ogri hafa síðan búið afkomendur
Jakobs Rósinkranssonar. Fyrir
um það bil hálfri öld var reistur
vandaður læknisbústaður í Ógur-
vík, og þar sátu læknar Djúp-
manna um all langt árabil. í Ögur-
nesi var ákjósanleg veiðistöð þeg-
ar kom fram á síðari hluta 19. ald-
ar. Fjn upp úr aldamótum fer að
verða þar föst byggð og fram á 5.
áratug þessarar aldar. Það var
mannmargt á þessum árum í Og-
urvíkinni og þar bjuggu og störf-
uðu harðir og dugmiklir karlar,
sem létu sér ekki allt fyrir brjósti
brenna. Þeir töluðu enga tæpi-
tungu og voru hver öðrum sjálf-
stæðari í lífi og starfi. Breyttir
þjóðfélagshættir gerðu það að
verkum, að þessar fjölskyldur
fluttu burtu frá þessum stað og
þær fluttu margar til Isafjarðar,
sumar héldu áfram leiðina suður.
I Ogurvíkinni ólu þau Hermann
og Salome upp sinn stóra barna-
hóp. Þar lærðist þeim börnum í
æsku að vinna allt sem til féll og
stunduðu fiskveiðarnar með föður
sínum meðal annars. Það var á
margan hátt góður skóli enda hafa
þau öll sýnt það, síðar í lífinu, að
þau fengu góðan skóla þegar á
heimili foreldra sinna.
Til Isafjarðar flytja þau á árinu
1945 og kaupa húsið Mjógötu 3,
ásamt hjónunum Guðfinnu Andr-
ésdóttur og Pálma Gíslasyni, sem
fluttu úr Ögurvíkinni um líkt
leyti. Nokkru áður en þau flytja til
Isafjarðar hafði ég, sem þessar
línur rita, keypt hús við Hafnar-
stræti 14, bakhlið þess snýr að
Mjógötunni, og því var eðlilegt að
kynni tækjust með okkur hjónum
og þessu fólki. Okkar nábýli, sem
stóð áratugi, var með þeim ágæt-
um, að þar bar aldrei skugga á.
Hermann Hermannsson var
meðalmaður á hæð, röskur í
hreyfingum, skapmikill, átti til að
vera nokkuð óvæginn, þegar sá
gállinn var á honum, en inni fyrir
bjó heilsteyptur drengskaparmað-
ur, sem alltaf vildi hafa það sem
var réttast og sannast. Hann var
ákveðinn í skoðunum, og lét ekki
af sannfæringu sinni við hvern
sem var að skipta, ef honum bauð
svo við að horfa. Hann var dugn-
aðarmaður að hverju sem hann
gekk. Eftir að hann hætti sjó-
mennsku vann hann almenna
verkamannavinnu, en síðustu ára-
tugina vann hann aðallega við
fiskvinnslu í hraðfrystihúsum og
lét aldrei deigan síga, fyrr en hann
hætti að vinna 83 ára að aldri.
Hann hafði jafnan verið heilsu-
hraustur og hætti ekki að vinna,
fyrr en kraftar voru farnir að
þverra. Síðustu árin eftir lát konu
sinnar var hann hjá Halldóri syni
sínum og Katrínu konu hans,
þangað til hann flutti suður á
Hrafnistu fyrir um það bil 2 árum.
Hann veiktist í septemberlok, fékk
heilablæðingu og lá hann rænulít-
ill þar til hann var allur.
Hermann var með aldrinum
mildur, sem bezt lýsti sér í um-
gengni hans og ástúö við barna-
börn sín. I einkalífi var hann mik-
ill gæfumaður að eignast Salome
f.vrir lífsförunaut, sem var falleg
og einkar vel gerð kona, til líkama
og sálar. Kona sem sópaði að,
skapmikil og mild í senn. Þegar
hún dó frá honum missti hann
einnig hamingjuna og löngunina
til að lifa lífinu. Hann þráði
endurfundi við hana. I blíðu og
stríðu báru þau gagnkvæma virð-
ingu hvort fyrir öðru með órjúf-
andi tryggð og vináttu. Sem hjón
voru þau hamingjusöm í fyllstu
merkingu þess orðs. Þau eignuðust
11 mannvænleg börn sem öll kom-
ust til manndóms og þroska og
bera foreldrum sínum fagurt
vitni. Barnabörnin eru 43 og
barnabarnabörnin 32. Afkomend-
ur þeirra eru því 86 og 85 þeirra á
lífi. Það mun varla finnast svo
mannmörg fjölskylda, sem átt
hefur öðru eins láni að fagna. Ég
kom til þeirra hjóna skömmu eftir
lát elzta sonar þeirra, sumarið
1977. Þá var þeim brugðið báðum,
og þó sérstaklega henni. Þetta var
fyrsta og eina sorgin í missi af-
komenda þeirra. Það var þung
sorg og kom til þeirra snöggt og
óvænt. Börn Hermanns og Salome
eru í aldursröð: Anna, gift Ásgeiri
Sigurðssyni, járnsmíðameistara á
Isafirði. Þau eiga 3 börn. Þuríður,
gift Arnviði Ævari Björnssyni,
pípulagningarmeistara á Húsavík.
Þau eiga 4 börn. Gunnar, skip-
stjóri í Hafnarfirði, látinn 8. júní
1977, kvæntur Kristínu Önundar-
dóttur, og áttu þau 5 börn. En
Gunnar hafði eignazt son áður en
hann kvæntist. Þórður, skipstjóri
og útgerðarmaður í Reykjavík,
kvamtur Vigdísi Birgisdóttur, og
eiga þau 4 börn. Sigríður, verka-
kona í Reykjavík, áður gift Erlingi
Magnússyni verzlunarmanni, og
eiga þau 1 son. Karitas, gift
Steingrími Birgissyni, húsgagna-
smíðameistara á Húsavík og eiga
þau 2 syni. Sverrir, alþingismaður
og forstjóri í Reykjavík, kvæntur
Grétu L. Kristjánsdóttur, og eiga
þau 5 börn. Gísli Jón, skipstjóri og
framkvæmdastjóri í Reykjavík,
kvæntur Jónínu Einarsdóttur, og
eiga þau 3 börn. Halldór, skip-
stjóri og útgerðarmaður á Isafirði,
kvæntur Katrínu Gísladóttur, og
eiga þau 7 börn. Guðrún Dóra, gift
Þóri Þórissyni, löggæzlumanni í
Reykjavík, og eiga þau 4 börn, og
Birgir, skipstjóri og ritstjórnar-
fulltrúi Reykjavík, kvæntur Öldu
Sigtryggsdóttur, og eiga þau 4
börn.
Þreyttur, aldraður maður hefur
fengið hvíld, eins og hann þráði,
eftir mikið, árangursríkt og göf-
ugt lífsstarf. Við Kristín þökkum
honum og konu hans fyrir góð og
traust kynni, vináttu og hlýju í
okkar garð öll nábýlisárin við
Mjógötuna. Sannarlega söknum
við þeirra beggja. Við sendum
börnum þeirra, tengdabornum, og
afkomendum öllum innilegar sam-
úðarkveðjur. Það er gott og lær-
dómsríkt að kynnast góðu fólki,
eins og þau voru bæði, Hermann
og Salome, og geyma í hugum
okkar hlýjar og bjartar minningar
um þau. Við óskum honum bless-
unar Guðs í nýjum heimkynnum
og vitum að þar hefur verið tekið
vel á móti honum.
Matthías Bjarnason
Þá er Hermann á Barði látinn
eftir langa og gifturíka æfi.
Kynni okkar Hermanns hófust,
þegar ég á árinu 1938 fluttist í
Ögur og tók við héraðslæknis-
störfum þar. Ekki löngu áður
hafði aðsetur læknis er þjóna
skyldi 5 hreppum Djúpsins ein-
mitt verið flutt þangað vegna þess
að þar voru búsettir nokkrir sjó-
menn.
Það kom fljótt í ljós, að Her-
mann var einn af öruggustu ferju-
mönnum um Djúpið fyrir læknis-
vitjanir í hinu víðlenda og annars
veglausa héraði, sem var sund-
urskorið af ótal fjörðum og víkum.
Þar var sjóleiðin enn alfaravegur
eins og verið hafði frá alda öðli á
mílli blómlegra og fjölmennra
byggðarlaga eins og enn var á 4.
og 5. áratugnum. Þegar kallað var
eftir lækni símleiðis á nóttu eða
degi var ekki spurt um veður né
sjólag. Læknirinn ræsti út Her-
mann á Barði sem bjó í næsta
nágrenni. Það stóð ekki á svarinu,
og það var ekki lengi gert að
bregða sér í sjógallan.
Síðan var haldið til sjávar og
báturinn, sem var yfirbyggð, þung
en lítil trilla, var bakaður með
hjálp búkka og hlunna af kambi í
sjó fram. Ekki var tími til að
sækja háseta á aðra bæi, en lækn-
irinn umsvifalaust skráður að-
stoðarkokkur og skipað að halda
sig í lúkarnum og hafa heitt á
könnunni, ef skipstjóra gæfist tóm
til að fá sér sopa.
En skipstjórinn var einnig vél-
stjóri og stýrimaður. Hans fasti
staður var vélarhúsið, sem hann
stóð hálfur upp úr með hönd á
stjórnveli. Hann var fríður maður
sýnum, Ijós á brún og brá með
mjúkar hrukkur í enni, dálítið pír-
eygður af að rýna í veðrið, með
hlýlegan glampa í augum. Á höfði
hafði hann slétta skinnhúfu, sem
glampaði á af sælöðrinu. Þetta var
formaðurinn Hermann Her-
mannsson. Hann sá nú um að
halda stefnunni, en hlustaði jafn-
framt eftir vélarhljóði og hafði
nákvæmar gætur á sjólagi og
skýjafari. Það gat verið margra
tíma stím framundan. Með slíkri
aðgæslu komst Hermann á Barði
allra sinna ferða hvernig sem
viðraði, án tafa og án áfalla.
Oft var Djúpið spegilslétt, án
minnstu vindgáru, en á skammri
stund skipast veður í lofti að vetri
til. Blindbylur og særok, sem
byrgði fyrir alla útsýn, þótti ekki
tiltökumál á þeim slóðum, en hið
kolsvarta flauelsmjúka myrkur
skammdegis í logni og kyrru
þröngra fjarða, þar sem saman
rann hauður og haf við himininn,
var mér ráðgáta hvernig ratað
yrði.
Ég minnist slíkrar næturferðar
inn Skötufjörð, þar sem ég þá og
þegar átti von á að heyra
skraphljóð frá skeri eða landstein-
um við kjöl.
En þá sagði Hermann af sinni
venjulegu hógværð: „Ætli við lón-
um ekki hér og sjáum hvað setur.“
Og viti menn; brátt heyrðist
skvamp er báti var hrundið frá
landi og árar skullu í sjó. Það
skeikaði ekki hársbreidd frá réttri
siglingaleið þrátt fyrir allt. Þetta
ber mannviti og vísindum, sem í
hag koma, en ekki verða lærð á
bók, fagurt vitni. Þetta er aðals-
merki íslenskra sjómanna, þar
sem saman fer varkárni, vakandi
athygli og áræði. Þar var Her-
mann í hópi hinna bestu.
Þannig var hann.
Hermann lifði langa æfi í far-
sælu hjónabandi þar til fyrir fáum
árum er hann missti hina mikil-
hæfu eiginkonu sína, Salome
Gunnarsdóttur, sem alið hafði
honum 11 mannvænleg börn og
komið til manns í þröngum en
kærleiksríkum ranni. Hin miklu
aflaskip, sem Gunnar heitinn Her-
mannsson stýrði fyrrum, og nú
Ögri og Vigri bera vitni mann-
dómi og dugnaði margra afkom-
enda Hermanns, svo aðeins fátt
eitt sé talið hér, en aðrir munu
fjalla um það frekar.
Hermann á Barði stendur mér,
sem oft var í ferð með honum,
fyrir hugskotssjónum, sem hinn
öruggi sjósóknari og ferjumaður,
þar sem hann stendur eins og gró-
inn við bát sinn í vélarhúsi við
fiskirí og ferjustörf ferðamanna
og dragandi björg í bú til að fram-
fleyta sinni stóru fjölskyldu í Ög-
urvíkinni og það á erfiðum
kreppuárum.
Hann var alltaf reiðubúinn,
hvernig sem á stóð til að flytja
tiltæka læknishjálp með líkn, öll-
um þurfandi við Isafjarðardjúp og
stundum í Jökulfjörðu. Þess vegna
eiga margir Hermanni þökk að
gjalda og munu hugsa hlýlega til
hans.
Blessuð sé minning hans.
Að lokum vottum við hjónin
börnum, barnabörnum og vensla-
mönnum Hermanns okkar dýpstu
samúð.
Baldur Johnsen
Hér verður ævisaga Hermanns
Hermannssonar ekki sögð. Til-
gangurinn með þessum línum er
aðeins að minnast hans og þakka
honum ógleymanleg kynni, þótt ég
sem yngsti meðlimur fjölskyld-
unnar í Odda, nyti þeirra því mið-
ur of stuttan tíma, þá voru það
þau ár, sem móta hvað mest
manninn og það tel ég mína gæfu.
Það er mannbætandi að kynnast
og verða fyrir áhrifum frá fólki
eins og Hermanni Hermannssyni,
hann auðgaði það mannlíf, sem í
kringum hann var lifað og heppni
mín var að vera lítið peð í því sam-
félagi.
Hermann var snar þáttur tilver-
unnar í ögurvík og óaðskiljanlegur
hluti af okkar daglega lífi, heimil-
isfólksins í Odda. Það eru ljúfar
minningar um þennan tíma, sem
koma fram í hugann, þegar hugs-
að er til Hermanns á Barði. Þeir
Þórður í Odda og Hermann stund-
uðu útgerð í Djúpinu hvor á sínum
bát, en höfðu samvinnu með fisk-
flutninga til Súðavíkur og ísa-
fjarðar. þetta var á þeim árum,
þegar nægur fiskur var í Djúpinu.
Tilveran í Odda og á Barði byggð-
ist á sjómennsku feðra okkar. Það
var mikið líf og athafnasemi í
kringum þá báða og ellefu börn
Hermanns og við fimm í Odda
urðum þátttakendur í þroskandi
athafnalífi svo fjótt sem aldur
leyfði. Þegar litið er til baka á vit
upprunans eru bernskuárin í Ög-
urvík, þar sem aldrei var dauður
tími, engum leiddist, það ljúfasta
sem í hugann kemur. Andrúms-
loftið í Ögurvík, en Hermann átti
sinn stóra hlut í mótun þess, ein-
kenndist af eljusemi, þrautseigju
og jákvæðu lífsviðhorfi, en betra
vegarnesi út í lífið er vandfundið.
Persónur, sem ómeðvitað gefa
svo ríkulega af innri auðlegð eru
mikils virði fyrir umhverfi sitt, en
þannig var einmitt Hermann.
Þessi bernskuheimur okkar á
Barði og í Odda er liðin tíð, en svo
ómetanlegur í minningunni. Hús-
ráðendur á báðum heimilum
mörkuðu stefnuna og fórst það svo
vel að aldrei bar skugga á sam-
skiptin. í starfi og leik liðu árin í
Ögurvík í ánægjulegu nábýli við
Hermann og fjölskyldu hans,
þetta var heimur sem við þessar
tvær fjölskyldur áttum fyrir
okkur, en hvarf um leið og flutt
var til Isafjarðar. Þetta var ekki
lokaður heimur í neinum skiln-
ingi, en að sjálfsögðu mótandi
áhrif hans sterkust hjá okkur, sem
ólumst upp við athafnalíf sjó-
mennskunnar á Barði og í Odda.
Enginn verður mikill af sjálfum
sér, þar kemur meira til og svo var
einnig um Hermann. Hann eign-
aðist konu, sem hann dáði og virti
og var það gagnkvæmt. Salóme
kona Hermanns var jafningi hans.
Þau áttu saman ellefu börn og
þarf engin orð um það hvaða hlut-
verki hún skilaði í velferð fjöl-
skyldunnar. Þau studdu hvort
annað að sameiginlegu markmiði
að koma ellefu börnum til manns,
enda bera þau foreldrum sínum og
uppeldi fagurt vitni, öll dugandi
fólk og fyrir ofan meðallag í verk-
um, sem þau taka að sér. Það er
augljóst að Hermann og Salóme
gátu litið stolt yfir lífsstaf sitt,
það kostaði mikla vinnu og fyrir-
höfn að sjá fjölskyldunni farborða
á þessum árum, en þau höfðu bæði
vitsmuni og gæfu til þess að
standa skynsamlega að því verk-
efni. Þau stóðu föstum fótum í til-
verunni, tóku engin stór stökk, en
fóru fetið, sem reynst hefur væn-
leg leið, ef móta á unga þjóðfélgs-
þegna til manndóms.
Mér verður títt hugsað til and-
rúmsloftsins, sem ríkti í Ögurvík,
þegar Hermann og Salóme á Barði
voru upp á sitt bezta og Þórður og
Kristín í Odda, foreldrar mínir.
Þetta fólk mótaði okkar daglega
líf fyrst og fremst, þeirra fordæmi
voru óskráð lög. Það þurfti ekki
langar ræður um boð og bönn, við
krakkarnir skynjuðum hvar mörk-
in voru. Við vorum frjáls í bezta
skilningi þess orðs, en vissum
samt af þeirri staðreynd, að vinna
og gott skap gátu leitt til farsæld-
ar, ef við bærum gæfu til þess að
nema af foreldrum okkar.
Aldrei man ég eftir Hermanni
þungum á brún, hann hafði glettn-
isviprur í augnakrókunum, sem
gáfu til kynna hans góða skop-
skyn. En hann gat líka látið í sér
heyra, ef eitthvert verk átti að
vinna, hann vissi nefnilega að
vinnan var lykillinn að lífsafkom-
unni, ef maður bjargaði sér ekki
sjálfur, kom enginn með neitt á
silfurfati. Það var lífsskoðun, sem
í heiðri var höfð í Ögurvík, að
mannleg reisn fælist í því að
standa á eigin fótum, það var
lífshamingjan sjálf.
Þórunn Þórðardóttir
frá Odda.
Okkar ágæti granni í tugi ára á
Isafirði, Hermann Hermannsson,
hefur lagt upp í sína hinstu för
eftir langa og starfsama æfi.
Þau hjónin, hann og hans góða
kona Salóme R. Gunnarsdóttir,
fluttust frá Ögurvík til ísafjarðar,
árið 1945, með sinn stóra og efni-
lega barnahóp.
Var það góður fengur að fá þau
í nágrennið og þá ekki síður að
kynnast þeim.