Morgunblaðið - 04.04.1982, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. APRÍL 1982
19
Stjórnin áætlar því að hafa gler-
trefjakapal í meginflutningsæðum
en skipta yfir í sjónvarpskapal í
stöðvum, sem þjóna 50—100 heim-
ilum hver.
Stjórnvöld sjá það í hendi sér,
að ekki er hægt að gera sömu kröf-
ur um efnisflutning á öllum þess-
um sjónvarpsrásum og nú eru
gerðar til BBC og ITV, heldur mun
hver kapalrás helga sig ákveðnu
sérsviði eins og þróunin hefur ver-
ið í Bandaríkjunum. Þrátt fyrir
það er búist við einhverjum höml-
um, eins og t.d. á klámmyndum.
I skýrslu ITAP-nefndarinnar er
því spáð, að markaðurinn fyrir
kapalsjónvarpsefni og -búnað sé
um þrír milljarðar punda og meiri
ef tillit er tekið til útflutnings
sjónvarpsefnis, upplýsingaþjón-
ustu og tækni. Einnig er sagt, að
framkvæmd verksins muni „blása
nýjum anda í breskt efnahagslíf"
og, sem lætur ekki síst vel í eyrum
íhaidsmanna, „þarf ekki að kosta
ríkið einn einasta eyri“.
Þeir, sem fyrstir verða til að
nota kapalkerfið, munu vafalaust
gera það vegna skemmtanagildis-
ins, en stjórnin er ákveðin í að
framtíðarhlutverk þess verði „al-
hliða upplýsingamiðlun“. Með því
ættu einnig að opnast nýir mark-
aðir fyrir fjarskiptaiðnaðinn
breska og útflutningsgeta hans að
aukast, en eins og nú horfir, er
útlit fyrir að hlutur Breta á
hefur hins vegar gert þær hug-
myndir að engu.
I meira en ár hefur William
Whitelaw, innanríkisráðherra
Breta, barist fyrir því, að Bretar
sendu á loft gervihnött, og talið að
það gæti orðið breska geimferða-
iðnaðinum mikil lyftistöng. Hins
vegar hefur vafist fyrir mönnum
þörfin á gervihnetti til sjón-
varpssendinga. BBC er í úlfa-
kreppu vegna fjárskorts og ITV-
stöðin hefur nóg á sinni könnu, að
því er forsvarsmönnum hennar
finnst. Af þessum sökum hafa þær
ekki verið neitt áfjáðar í aukarás-
ir og hvorug þarf á gervihnetti að
halda til að koma sendingunum
um landið. Til þess eru endur-
varpsstöðvarnar meira en full-
nægjandi. Diskarnir, sem ráðgert
hafði verið að hvert heimili þyrfti
til að ná geislanum frá gervihnett-
inum, eru auk þess miklu dýrari
en haldið var. Ekki 200 pund á
heimili heldur 400 og 100 að auki
fyrir uppsetningu.
Ríkisstjórnin sá hins vegar ann-
an flöt á málinu, sem mælti með
„Gagnvirkt kapalkerfi, sem senda má eftir í
báðar áttir, mun hafa 1 för með sér gifurlegar
þjóðfélagsbreytingar. Sölumennska, innkaup,
bankaviðskipti og atvinnuhættir munu taka
stökkbreytingum og upplýsingamiðlunin i öll-
um sínum margbreytileik flyst inn á hvert
heimili og hverja skrifstofu i landinu“
heimsmarkaði í upplýsingatækni-
búnaði minnki úr 3,8% nú í 2,4%
árið 1990.
ITAP-nefndin segir, að þróunin
í þessum málum sé svo hröð, að
Bretar geti ekki lengur setið hjá
og horft í gaupnir sér eins og
þeirra hafi verið háttur. Stjórn-
völd hafi aðeins um það að velja
að hrökkva eða stökkva. „Síðbúin
ákvörðun nú er sama og engin
ákvörðun," segir í skýrslunni.
Breska stjórnin hefur ákveðið að
stökkva.
Niðurtalningin
er hafin
Árið 1986 munu Bretar ráða yfir
tveimur sjónvarpsrásum frá
gervitungli og var í upphafi áætl-
að að taka á móti sendingum með
sérstöku loftneti, diski, sem komið
yrði fyrir á hverju húsþaki. Bylt-
ingin í þróun kapalsjónvarpsins
hnettinum. Með því að beina sjón-
varpssendingum frá honum inn á
kapalkerfin, mun notkun þeirra
stóraukast á stuttum tíma, því að
notendur hafa þá úr miklu meira
efni að velja og losna auk þess við
að kaupa sér eða leigja ljóta diska
á húsþakið. Nóg er að hafa einn
stóran disk til að taka við send-
ingunum og veita þeim síðan um
landið með köplum.
í Bandaríkjunum líta for-
svarsmenn kapalsjónvarpsstöðv-
anna á beinar gervihnattasend-
ingar sem ógnun við sinn hag og
enn sem komið er eru engar aug-
lýsingar sendar þannig. Ef það
gerðist, er búist við, að það gæti
latt margt heimilið þar í landi til
að tengjast kapalkerfi.
í Bretlandi er aftur á móti ekki
aðeins talið, að gervihnattarsend-
ingar auki notkun kapalkerfisins,
heldur ýti líka undir þjónustu
ríkisfjölmiðilsins BBC. Stóru tíð-
indin í tilkynningu William
Whitelaws innanríkisráðherra
fimmtudaginn 25. febrúar, voru
nefnilega þau, að BBC fengi báðar
gervihnattarrásirnar til umráða.
BBC hefur haldið vel á spilun-
um. Að vísu hafði það enga þörf
fyrir gervihnött, en ef af honum
átti að verða, ætlaði það sér að
vera með. Þess vegna var lögð
fyrir Whitelaw mjög greinargóð
áætlun, þar sem það var tíundað,
hvernig BBC hygðist nýta báðar
rásirnar. IBA, ríkisskipuð nefnd,
sem á að tryggja sjálfstæði út-
varps og sjónvarps, fékk málið til
meðferðar og tók sér góðan tíma
til að fjalla um það, en þegar hún
loks skilaði áliti, vakti það ekki
neina sérstaka hrifningu. „Fullt af
fyrirvörum og óljósu orðalagi,"
sagði i athugasemdum efnahags-
nefndarinnar, sem klykkti út með
þessum orðum: „Ef við ætlum að
láta til skarar skríða strax, verð-
um við að velja BBC.“
Með aðstoð gervihnattarins
mun BBC geta boðið upp á sjón-
varpsefni í áskrift eins og er með
bandaríska heimilispósthólfið
(heimildarmyndir, íþróttir og
menningarlegt efni) og einnig það,
sem kallað er „Útsýn til allra
átta“, en á þeirri rás má sjá ýmis-
legt það besta, sem erlendar sjón-
varpsstöðvar láta frá sér fara auk
BBC (og e.t.v. ITV). Kostnaðinn
við þetta ætlar BBC að fjármagna
með áskriftargjöldunum og 5—10
punda hækkun afnotagjalda fyrir
litsjónvarp.
Byltingin í breskum fjarskipt-
um mun brátt verða tekin til um-
ræðu i þinginu og er raunar þegar
farið að krauma i ýmsum pottum.
ITV-sjónvarpsstöðin á sér sína
vini innan íhaldsflokksins, en svo
er einnig með bresku geimferða-
stofnunina, GEC-Marconi og
bresku fjarskiptastofnunina, sem
eru í sjöunda himni yfir að fá að
byrja á smíði bresks gervihnattar.
Fulltrúar fyrirtækjanna segja, að
kostnaðurinn við hnöttinn muni
verða um 35—40 milljónir sterl-
ingspunda og þar af muni greiðsla
BBC fyrir rásirnar tvær standa
undir tveimur þriðju og önnur
fjarskipti fyrir afganginum.
Fyrirtækin eru meira en fús til að
verða á undan Frökkum og Þjóð-
verjum og ólíklegt er, að þing-
menn komi í veg fyrir, að breskur
iðnaður hasli sér völl á markaði,
sem sérfræðingar stjórnarinnar
segja, að muni velta 750 milljón-
um punda á næstu fimm árum,
allra síst ef það gæti orðið til að
auka útflutning á bresku sjón-
varpsefni einnig.
Prestel-
upplýsingaveitan
á krossgötum
nýrra tíma
í Bretlandi er ríkisfyrirtæki, sem heitir Prestel, upplýsingaveita,
sem er ætlaö það hlutverk aö miðla alls konar upplýsingum til
almennings og fyrirtækja í landinu. Starfsemi Prestels hefur
brugðist þeim vonum, sem við hana voru bundnar, og svo er
raunar einnig aö nokkru um sambærileg fyrirtæki annars staöar.
Til þess eru margar samverkandi ástæður en þær kannski helst-
ar, að hvorki tækniþróunin né markaöurinn voru tilbúin að veita
þessari nýbreytni viötöku. Hér á eftir fara nokkrar hugleiöingar
sérfræðinga vikuritsins The Economist um það hvernig Prestel
ætti aö bregðast við þeirri byltingu, sem veröur með kapalvæð-
ingunni í Bretlandi:
Áriö 1982 heitir „Ár upplýs-
ingatækninnar" i Bretlandi og
einhvern tíma á næstu mánuöum
veröur Prestel-upplýsingaveit-
unni bresku sagt aö hefjast
handa og hrista af sér slenið.
Þaö ætti fyrirtækiö aö gera í
fyrstu meö því aö stórauka þjón-
ustuna viö bresk fyrirtæki og at-
vinnureksturinn og síöan meö
fullri þátttöku i kapalvæöingunni
til að ná til alls almennings.
í fyrra tapaöi Prestel 10 millj-
ónum punda á sama tíma og
fjárlögin fyrir þaö ár voru varla
helmingi hærri. Salan jókst aö-
eins um einn sjöunda þess, sem
spáö haföi veriö, og tíminn, sem
fer í upplýsingaleit hjá hverjum
notanda, hefur minnkaö um
helming. Niöurstaöan er því öll-
um augijós: Prestel hefur stööv-
ast við mark, sem er langt fyrir
neöan þaö, sem er aröbært.
Hvaö er þá til ráöa? Prestel
ætti aö endurskipuleggja
starfshætti sína og í staö þess aö
reyna aö ná til alls almennings
strax, ætti þaö aö einbeita sér
aö þjónustu viö fjármálaheiminn
í London. Þaö ætti t.d. aö geta
auðveldað mjög bankaviöskiptí,
séö um ráöstefnuhald þar sem
þátttakendur eru þó viös fjarri og
útskrift á rituöu máli — sem sagt
allar hliöar þeirrar upplýsinga-
tækni, sem Lundúnaborg þarf á
aö halda til aö vera fremst í
flokki sem miðstöö fjármálalifs-
ins.
Hvað almenning varöar ætti
Prestel aö hvíla þessar 200.000
síöur af upplýsingum, sem þaö
hefur yfir að ráöa, og snúa sér
heldur aö þessu tvennu: „Póst-
hólfi", sem gerir notendum kleift
aö senda skilaboð sín á milli, og
„Hliðinu", en þá er hægt aö sjá
um bankaviöskipti og einföld
innkaup heima hjá sér í hæg-
indastólnum.
Notkun Prestels hefur verið
þannig, aö síminn er tengdur
sjónvarpinu, en þar sem sú aö-
ferö er seinvirk og kostnaöarsöm
ætti aö tengja þaö viö kapal-
sjónvarpiö, sem er mjög auövelt
eins og tilraunir Bandaríkja-
manna hafa sýnt. Prestel ætti aö
bíöa eftir útbreiöslu kapalkerf-
anna, því aö þá og ekki fyrr
skapast aöstæöur fyrir meirihátt-
ar upplýsingastreymi til almenn-
ings.
§£m\
Sambýli þroskaheftra
tekið í notkun á Selfossi
Sambýli þroskaheftra á Selfossi.
Hinn 1. mars sl. var opnaó formlega
á Selfossi sambýli fyrir fullorðna
þroskahefta einstaklinga. Sambýlið er
stofnsett og rekið á vegum Sva'ðis-
stjórnar Suðurlands, vegna málefna
þorskaheftra og öryrkja á grundvelli
laga um aðstoð við þroskahefta.
Stofnkostnaður var greiddur af Fram-
kvæmdasjóði öryrkja og þroskaheftra.
Á þessu heimili geta dvalið 6 ein-
staklingar, þar af einn einstaklingur
í skammtímadvöl.
í tengslum við þetta húsnæði er
nú verið að vinna að því að koma
upp vinnuaðstöðu fyrir íbúana.
Jafnframt er stefnt að því að leita
eftir samvinnu við atvinnufyrirtæki
á Selfossi með það í huga, að íbúarn-
ir geti fengið starf við hæfi utan
heimilisins.
Sigrún Jensey Sigurðardóttir,
þroskaþjálfi, hefur verið ráðin til að
vera í forsvari fyrir sambýlinu.
Svæðisstjórn Suðurlands hefur
starfað frá ársbyrjun 1980. í svæðis-
stjórn eru: ísleifur Halldórsson,
héraðslæknir, Hvolsvelli, Jón R.
Hjálmarsson, fræðslustjóri, Sel-
fossi, Eggert Jóhannesson, Selfossi,
sem jafnframt er formaður Svæðis-
stjórnar, tilnefndur af Samtökum
sveitarfélaga á Suðurlandi, Sigrún
Karlsdóttir, félagsmálafulltrúi í
Vestmannaeyjum, tilnefnd af Sam-
tökum sveitarfélaga á Suðurlandi,
Sigurfinnur Sigurðsson, skrifstofu-
stjóri, Selfossi, tilnefndur af for-
eldrasamtökum þroskaheftra á Suð-
urlandi.
Á þessum tíma hefur Svæðis-
stjórn unnið að því að kynna stofn-
unum og félögum lög um aðstoð við
þroskahefta. Einnig hefur verið
unnið að gerð könnunar á fjölda ein-
staklinga sem metnir höfðu verið til
örorku. Náði sú könnun aðeins til
Árnessýslu, Selfoss og Vestmanna-
eyja. Á næstunni verður gerð hlið-
stæð úttekt í Rangárvalla- og
Vestur-Skaftafellssýslum.
Svæðisstjórn hefur beitt sér fyrir
kaupum á húsnæði til sérkennslu á
Sævar Berg Guðbergsson.
Selfossi og eflingu sérkennslu- og
sérfræðiþjónustu á grundvelli
grunnskóla.
Hafnar eru viðræður við Fjöl-
brautaskólann á Selfossi um hugs-
anlega samvinnu varðandi verk-
menntaþátt þeirra er falla undir lög
um aðstoð við þroskahefta og stefnt
að sömu viðræðu við Fjölbrauta-
skólann í Vestmannaeyjum.
Tekin hefur verið upp samvinna
við skóla Þroskahjálpar á Suður-
landi, sem staðsettur er á Selfossi,
með það að markmiði að sú starf-
semi geti nýst sem flestum á svæð-
inu.
Til að vinna að frekari fram-
kvæmd þessara verkefna og ein-
stakiingsbundinni ráðgjöf, þá hefur
Svæðisstjórn ráðið til starfa Sævar
Berg Guðbergsson, félagsráðgjafa.
Skrifstofa Svæðisstjórnar er að
Skólavöllum 1, Selfossi. í húsnæði
því er keypt var fyrir sérkennslu- og
sérfræðiþjónustu grunnskólans.
(KrétUlilkynninx.)