Morgunblaðið - 07.10.1986, Blaðsíða 60

60
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 7. OKTÓBER 1986
Minning:
Sigmjón Ingvars-
son - skipstjóri
Fæddur 20. desember 1895
Dáinn 29. mars 1986
Kynslóðin sem borin var í þennan
heim um og fyrir sfðustu aldamót,
og við þau er kennd, átti hlutdeild
í mestu breytingum sem riðið hafa
yfir íslenskt samfélag frá upphafi
byggðar, jafnframt því að tengja
saman gamla og nýja tíð á þann
veg sem á tæpast sinn líkan.
Þar fer sú kynslóð sem átti sín
bemsku- og manndómsár er alda-
gamlir búnaðar- og sjávarhættir
viku sem óðast fyrir gjöfulli tækni
sem gjörbreytti atvinnuháttum og
lífsskilyrðum á örfáum áratugum,
enda allt að vinna; sú kynslóð sem
átti upphaf sitt í dýrmætri menn-
ingu, lifandi sögu og rótgrónum
dyggðum og flutti þau verðmæti
með sér inn í véivæddan nútímann;
sú kynslóð sem trúði hiklaust á
landið og framtíðina, endurheimti
foma reisn og gerði þessa hjálendu
Dana að sjálfstæðu lýðveldi.
Engin kynslóð hefur í jafn ríkum
mæli mátt laga sig að nýjungum
sem sumpart voru skáldlegir órar
í upphafi ferðar, svo sem almennt
flug um háloftin og lifandi myndir
í hvert hús, sumpart draumkenndar
hugsjónir um fullvalda ríki og vel-
ferð og öryggi aiþýðu manna.
Þessum mönnum og konum, sem
sjálf lifðu einatt við strit og basl,
megum við, böm þeirra og bama-
böm, þakka andlegar og veraldleg-
ar allsnægtir; frjóa menntun,
nægan starfa og aðstoð ef á bjátar.
Nú er genginn enn einn þeirra
manna er tóku ötulan þátt í þessari
miklu lífsgæðabyltingu, sem vel
má kalla svo, Siguijón Ingvarsson,
Klömbm-Jón, skipstjóri í Vest-
mannaeyjum. Hann lést 29. mars
sl. á 91. aldursári.
Sigurjón var verðugur fulltrúi
alls hins besta í þeirri arfleifð sem
aldamótakynslóðin bar með sér,
jafnframt því að trúa hiklaust á
komandi tíma og ryða nýjar braut-
ir. Þar fór saman að öðm leytinu
áræðið, þrautseigjan og æðmleysið
sem spratt af langri sambúð kyn-
slóðanna við óblíða náttúm landsins
og virðingin fyrir því sem aimættið
gaf og tók, að hinu leytinu trú full-
hugans á mátt sinn og megin og
þá möguleika sem bjuggu með vax-
andi þjóð í gjöfulu landi, umleiknu
fengsælum miðum.
Siguijón Ingvarsson fæddist að
Klömbmm undir Eyjaíjöllum 20.
desember 1895, sonur hjónanna
Kristbjargar Jónsdóttur og Ingvars
Pálssonar, sem þar bjuggu. Böm
þeirra urðu alls níu og var Siguijón
elstur.
Skyggni þarf ekki að vera nema
sæmilegt til þess að vel sjáist til
Vestmannaeyja frá bæjunum undir
Eyjafjöllum. Og einatt sjást Eyjam-
ar þaðan í hillingum. Er ekki að
undra að ungum mönnum yrði star-
sýnt á þær sjónhverfíngar náttúr-
unnar. Og það er jafnvíst að þeir
sáu Eyjamar einnig í hillingum í
öðmm skilningi á fyrstu ámm ald-
arinnar; þar var blómleg og ört
vaxandi útgerð, skjólgóð höfn,
rífandi atvinna — og líf og fjör.
Við Eyjafjallasand börðust sjó-
menn hins vegar við brimið á
hafnalusri ströndinni og þurftu
ósjaldan að sæta lagi og róa lífróð-
ur til að leggja að og frá. Og þar
sem þeir streittust við áramar vissu
þeir fullvel að í Eyjum bættust
sífellt í flotann stórir og vel búnir
vélbátar. Ifyrstu vélbátamir vom
gerðir út frá Vestmannaeyjum á
vertíðinni 1906 og undir lok fyrri
heimsstyijaldarinnar vom þeir
orðnir 70. Bátamir vom að vísu
ekki stórir miðað við það sem síðar
gerðist, um tíu lestir að meðaltali,
en þeir vom vissulega mun stærri
og fullkomnari en gömlu áraskipin
og yfirleitt þilfarsbátar er á leið.
Enda tuttuguogfimm-faldaðist
aflamagn í Eyjum á ámnum
1902-1922.
Svo sem við mátti búast leituðu
menn og konur víðs vegar að af
landinu fanga í þessu gjöfula plássi.
Siguijón Ingvarsson var meðal
þeirra. Hann fór fyrst á vorvertíð
í Eyjum fyrir fermingu og hafði þá
raunar þegar kynnst sjómennsku
lítillega frá Eyjaflallasandi. Fyrstu
vetrarvertíðina reri hann frá Eyjum
1910 og þá hjá Sigurði á Bólstað
á velbátnum ísak. Síðan tóku ver-
tíðimar í Eyjum við hver af annarri,
að undanteknum vetmnum 1916
og 1917 er Siguijón reri frá
Grindavík. Aðra hluta ársins var
hann einatt heima að Klömbmm
og stjómaði meðal annars uppskip-
unarbáti við Sandinn um tvítugsald-
ur og síðar sexrónu skipi á
vorvertíðum. Þá má geta þess að
Siguijón tók þátt í sem ungur mað-
ur að gera eina sérstæðustu sund-
laug landsins, Seljavallalaug undir
Eyjafjöllum sem byggð er utan í
klettavegg hátt upp í fjalli þar sem
upp sprettur heitt vatn. Þangað
verður ekki komist nema fótgang-
andi en ungir menn undir Fjöllunum
létu sig ekki muna um að bera
þangað á herðum sér sement og
annað byggingareftii svo laugin
mætti verða að vemleika.
Siguijón var fyrst formaður á
vertíð í Eyjum 1923, hafði þá keypt
hlut í vélbátnum Þór og var með
hann í tvær vertíðir en seldi síðan.
Næstu vertíðir var hann alla jafna
formaður á vélbátnum en hætti því
1930 og réð sig á ísleif frá Vest-
mannaeyjum og var á honum í
fjórtán vertíðir. A síðari hluta þessa
tímabils hófst merkur þáttur hans
í samgöngusögu Vestmannaeyja
sem síðar verður vikið að.
Hvert það skiprúm sem Siguijón
Ingvarsson réð sig í þótti vel skip-
að. Þar fór saman trúmennska og
dugnaður, ró og jafnaðargeð hvað
sem á dundi. Hann var traustur og
góður félagi og ekki spilltu fyrir
jötunefldir líkamsburðir; Klömbm-
Jón var þekktur fyrir það um allan
flotann að vippa léttilega um borð
einn síns liðs olíutunnum og öðm
því sem ella þurfti tvo eða þtjá
menn til að valda.
Það vom ekki einungis ungir
menn sem leituðu til Vestmanna-
eyja í atvinnuskyni á þessum ámm.
Þangað komu einnig ungar konur
sömu erinda. Þeirra á meðal var
Hólmfríður Guðjónsdóttir frá
Stokkseyri sem réði sig sem vinnu-
konu til Valdimars Bjamasonar á
Staðarhóli. Þau Siguijón felldu hugi
saman og það dylst engum sem til
þekkir að það varð þeim báðum til
mikillar gæfu er þau staðfestu ráð
sitt og hófu búskap 1925. Ffyrst
bjuggu þau að Búðarfelli (Skólavegi
8) en síðar um langt árabil í húsi
því er nefnist Skógar og stendur
við Bessastíg { Vestmannaeyjum.
Vom þau síðan kennd við það hús,
nema hvað Siguijón var einnig
kenndur við æskuheimili sitt,
Klömbmr, sem fyrr getur.
Hólmfríður, sem lifir mann sinn,
fæddist að Hólmi á Stokkseyri 2.
nóvember 1906, dóttir hjónanna
Jóhönnu J. Jónsdóttur og Guðjóns
Jónssonar verkamanns sem þar
þjuggu.
Siguijón og Hólmfríður áttu
bamaláni að fagna. Böm þeirra
em: Ingvar f. 1926, trésmiður í
Vestmannaeyjum, kvæntur Álfheiði
Sigurðardóttur frá Gljúfri í Ölfusi.
Þau eiga fjögur böm; Jóhanna f.
1928, búsett á Skagaströnd, giftist
Ástmari Ingvarssyni vömbifreiða-
stjóra frá Balaskarði í Vindhælis-
hreppi sem lést 1977. Þau
eignuðust flögur böm; Kristbjörg
f. 1931, búsett í Vestmannaeyjum,
giftist Grétari Skaftasyni skipstjóra
frá Lækjarbakka í Mýrdal sem fórst
með vélbátnum Þráni haustið 1968.
Þau eignuðust flögur böm; Ása
Hólmfríður f. 1944, búsett í Vest-
mannaeyjum ásamt eiginmanni
sínum, Agústi Guðmundssyni vél-
stjóra og útgerðarmanni. Þau eiga
§ögur böm. Bamabömin em því
orðin sextán talsins og þegar era
átján bamabamaböm komin í
heiminn.
Lengi vel vom Vestmannaeyjar
harla einangraðar hvað samgöngur
varðar. Vitaskuld var ekki um aðra
leið að ræða en sjóleiðina en ferðir
vom stopular og mjög háðar veðri.
Nokkuð rættist úr eftir stofnun
Eimskipafélags íslands 1914 ogenn
vænkaðist hagur Eyjamanna
nokkm síðar eftir að Bergenska
skipafélagið hóf viðkomur í Eyjum
í ferðum sínum til íslands. Með sigl-
ingum þessara félaga komust á
reglulegar ferðir til Reykjavíkur um
rúmra tveggja áratuga skeið, fram
að heimsstyijöldinni síðari, en þá
dró mjög úr þeim og ferðimar urðu
óreglubundnar.
Sigling til eða frá Reykjavík var
auðvitað mun lengra og kostnaðar-
samara ferðalag en þegar siglt var
milli Eyja og suðurstrandarinnar,
einkum fyrir þá sem komu úr eða
áttu erindi í sveitir Sunnanlands.
Því var snemma farið að sigla með
farþega og vömr stystu leið, m.a.
var haldið uppi ferðum að sumrinu
milli Vestmannaeyja og Stokks-
eyrar, a.m.k. tvo fyrstu áratugi
aldarinnar. Ferðir þessar vom hins
vegar stijálar.
Það var ekki fyrr en 1940 að
tíðar og reglubundnar ferðir hófust
milli þessara tveggja staða, en ein-
mitt þá var þörfin einkar brýn; ekki
var þá lengur um að ræða aðrar
reglubundnar ferðir til og frá Eyj-
um. Og þar er komið að hinum
merka þætti Siguijóns Ingvarsson-
ar í samgöngusögu Vestmannaeyja.
Siguijón og Jón Sigurðsson hafn-
sögumaður í Eyjum höfðu þá
stofnað með sér félag um það að
halda úti báti til slíkra ferða og
flytja farþega, vömr og póst.
Leigðu þeir sér til þess vélbátinn
Skfðablaðni af Helga Benediktssyni
fyrsta árið og fóm fyrstu ferðina
til Stokkseyrar 6. júlí 1940. Vom
þeir félagar aðeins tveir á bátnum
þetta sumar og fóm venjulega eina
til tvær ferðir á viku en oftar ef
með þurfti. Ffyrsta sumarið urðu
ferðimár 45.
Næsta sumar leigðu þeir vélbát-
inn Herstein til þessara ferða, þriðja
Háskólaerindi í tilefni 75 ára
afmælishátíðar Háskóla íslands
Þriðjudagur 7. október
Dr. Eugene A. Nida, málvísindamaður, New York
mun flytja erindi í boði Háskóla íslands, er hann
nefnir: „The Theologica! Implications of Bible
Translating".
Fyrirlesturinn verður fluttur í stofu 101 í Odda og
hefst hann kl. 17.00.
Öllum er heimill aðgangur.
Fyrirlesarinn er framkvæmdastjóri þýðingarmála
hjá Ameríska biblíufélaginu og hefur starfað mikið
að ráðgjöf og kennslu biblíuþýðenda. Hann er
kunnur fræðimaður og fyrirlesari.
Háskólaerindi í tilefni 75 ára
afmælishátíðar Háskóla íslands
Miðvikudagur 8. október
Sigurður Helgason, prófessor, Boston mun flytja
erindi í boði Háskóla íslands er hann nefnir:
„Svipmyndir úr rúmfræði".
Fyrirlesturinn verður fluttur í stofu 101 í Odda og
hefst hann kl. 17.00.
Öllum er heimill aðgangur.
Fyrirlesarinn, sem er kunnur stærðfræðingur, mun
fjalla um nokkrar setningar úr venjulegri evklí-
ðskri rúmfræði með áherslu á tengsl þeirra við
varparúmfræði. Þá verður einnig lýst sögulegum
grundvelli hinnar óevklíðsku rúmfræði og tengsl-
um hennar við aðrar greinar stærðfræði. Tekið
skal fram, að fyrirlesarinn mun leitast við að setja
efnið fram á þann hátt, að áheyrendur geti notið
fyrirlestursins, þótt þeir hafi ekki haft kynni af
stærðfræði umfram það, sem kennt hefur verið í
menntaskólum.

Metsölublað á hverjum degi!
sumarið Gísla J. Johnsen, 32 lesta
bát og keyptu hann fjórða sumarið.
Komu þeir m.a. fyrir 44 kojum í
lestinni svo betur færi um far-
þegana. Er skemmst frá því að
segja að Stokkseyrarferðunum var
haldið uppi með Gísla J. Johnsen
hvert sumar til ársins 1954, ávallt
undir ömggri skipstjóm Siguijóns.
Meðal þess vamings sem fluttur var
vom mjólkurvömr til Eyjabúa frá
Mjólkurbúi Flóamanna á Selfossi.
Síðasta sumarið var mjólkinni skip-
að út í Þorlákshöfn og sigldi
Siguijón þá bæði þangað og til
Stokkseyrar. Að öðm leyti vom
fluttir farþegar og mikið af alls
konar vömm, jafnvel hey. Þegar
ferðunum var hætt haustið 1954
hafði Siguijón farið 730 ferðir á
15 ámm og flutt um 23 þúsund
farþega, sem er ótrúlegur fyöldi á
ekki stærri báti. Má ljóst vera að
einatt var þröng um borð, einkum
við upphaf og lok vetrarvertíðar,
svo ekki sé minnst á þjóðhátíðam-
ar. En aldrei urðu nein óhöpp eða
slys, jafnvel þótt veður væra stund-
um viðsjárverð og innsiglingin til
Stokkseyrar ekki á hvers manns
færi. Er víst að það má þakka að-
gæslu og ömggri sljóm Siguijóns
hve farsællega tókst til. Sjálfur
þakkaði hann forsjóninni, hefði í
mesta lagi fallist á að hann og for-
sjónin hefðu átt góða samvinnu.
Er það reyndar með ólíkindum að
aldrei skyldi neitt henda við þær
aðstæður sem um borð vom, t.d.
þá ófáu farþega sem vom lítt ferða-
færir vegna þjóðhátíðargleði eða
af öðmm hliðstæðum sökum.
Reyndar skall hurð nærri hælum
eitt sinn er meðal farþeganna vom
tveir félagar, æði óstöðugir á fótun-
um. Skyndilega steyptist annar
þeirra fyrir borð á leið til lands og
þegar hinn ætlaði að koma honum
til hjálpar fór sá sömu leið. En Sig-
uijón náði að snúa bátnum í
skyndingu, renndi upp að þeim fé-
lögum hvomm um sig og kippti
þeim um borð. Er næsta víst að þá
beitti jötuninn engum vettlingatök-
um, enda sagði annar þeirra við
hann nokkm sfðar er hann þakkaði
lífgjöfína: „En það ætla ég að biðja
þig um, Siguijón, að taka aldrei
eins fast á mér og þú gerðir þá!“
Stokkseyrarferðimar með Gísla
J. Johnsen vom ekki einungis hin
mesta samgöngubót fyrir Vest-
mannaeyinga, einmitt þegar mest
á reið, þær komu sér líka mæta vel
fyrir Stokkseyringa og aðra Sunn-
lendinga. Stokkseyri varð sam-
göngumiðstöð og verslun og önnur
samskipti við Eyjabúa jukust til
muna. Átti margs konar fyrir-
greiðsla skipstjórans á Gísla J.
Johnsen á báða bóga ekki lítinn
þátt í því. Farþegastraumurinn
gerði það m.a. að verkum að þörf
varð fyrir einhvem samastað á
Stokkseyri, því einatt varð bið eftir
bátnum sem varð að haga ferðum
sfnum eftir sjávarföllum þar. Þá
þurftu lúnir ferðalangar oft á að
halda mat og húsaskjóli eftir sjó-
ferðina. Því var það að nokkrir
menn tóku sig saman um að mynda
hlutafélag til að koma upp gistihúsi
og greiðasölu á Stokkseyri. Auk
hinna tveggja útgerðarmanna báts-
ins átti þar meðal annarra hlut að
Páll Guðjónsson á Stokkseyri, mág-
ur Siguijóns, en hann hélt þá uppi
áætlunarferðum milli Stokkseyrar,
Eyrarbakka og Reykjavíkur. Gisti-
hús þetta, Hótel Stokkseyri, var
byggt á gömlum pakkhúsgmnni
1942 og tók til starfa vorið eftir.
Þremur ámm síðar seldu hluthaf-
amir hótelið en það var rekið áfram
af öðmm aðilum allt fram yfir miðj-
an sjötta áratuginn.
F3kki liðu nema fá ár frá því að
Stokkseyrarferðunum var hætt þar
til aðrir tóku upp slíkar ferðir, þá
til Þorlákshafnar, Reykjavíkur og
Homafjarðar, en síðar einvörðungu
til fyrstnefnda staðarins. Þar er
komin til sögunnar útgerð Heijólfs,
en Heijólfur eldri kom til landsins
í desember 1959. Útgerð brautryðj-
endanna Siguijóns Ingvarssonar og
Jóns Sigurðssonar með Gísla J.
Johnsen er því forveri Heijólfs og
var á sínum tíma lífæð Eyjabúa,
rétt eins og Heijólfur er nú, auk
flugsins.
Siguijón Ingvarsson lagði ekki
árar í bát þegar útgerð Gísla J.