Morgunblaðið - 07.06.1987, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. JÚNÍ 1987
Guðrún P. Helgadóttir með eintak af Hrafns sögu Sveinbjarnar-
sonar í hinni nýju Oxford útgáfu.
Hrafns saga hjá Ox-
ford University Press
í útgáfu dr.Guðrúnar P. Helgadóttur
Út er komin hjá Oxford Uni-
versity Press í Bretlandi
Hrafns saga Sveinbjarnarsonar
og er formlegur útgáfudagur
4. júní. Er í frásögur færandi
að útgáfuna hjá þessu virta
breska fyrirtæki annast ís-
lenskur fræðimaður, dr.
Guðrún P. Helgadóttir. Út-
gáfan byggist á doktorsritgerð
hennar, sem hún lagði fram við
Sommerville College í Oxford
árið 1968, en hefur verið endur-
skoðuð og lagfærð. Til marks
um vinnubrögðin hjá þessu
virta fyrirtæki má geta þess
að áður en endanlega var
ákveðið að hún væri þess virði
að gefa hana út, lét útgáfufyr-
irtækið marga sérfróða menn
lesa hana yfir og gefa jákvæða
umsögn. Útgáfan er samkvæmt
kynningu frá Oxford Univers-
ity Press, ætluð fyrir þá sem
vilja læra og kynnast fornís-
lensku og norrænum bók-
menntum. Er hún meira en
saga Hrafns Sveinbjarnarson-
ar, sem aðeins tekur yfir 46
blaðsíður. A eftir formála kem-
ur um 100 blaðasíðna inngang-
ur og á eftir texta sögunnar
sjálfrar textaskýringar og
orðaskýringar, vísnaskýringar,
viðbætir með samanburði við
aðra texta, bókaskrá upp á 17
síður, kort af söguslóðum á
Vestfjörðum, 4 ættarskrár, og
loks ítarleg nafnaskrá. Útgáfan
er tileinkuð próf. Gabriel og
Joan Turville-Petre.
Aðdragandi þessarar útgáfu er
orðinn nokkuð langur. Upphaf-
lega stóð til að Guðrún P.
Helgadóttir sæi um útgáfu á veg-
um Nelsons fyrirtækisins á sjötta
áratugnum og benti þá eigin-
maður hennar, próf. Jón Jóhann-
esson heitinn, henni á Hrafns
sögu, sem þyrfti að gefa út með
betri texta og væri forvitnileg á
marga lund. Af því varð ekki, að
því er hún tjáði Mbl. er leitað var
nánari upplýsinga um útgáfuna.
Hún útskýrði það nánar: „Árin
1966-68 vann ég að Hrafns sögu
úti í Oxford undir leiðsögn pró-
fessors Gabriels Turville-Petre
sáluga. Hann og kona hans Joan
veittu mér óteljandi ráð og hvatn-
ingarorð og það var gott að vinna
undir þeirra handleiðslu. Einnig
leitaði ég ráða hjá öðrum leið-
beinendum, einkum varðandi hinn
svonefnda lækningakafla í Hrafns
sögu. Samningurinn við Oxford
Press var undirritaður 1969.
Reyndi ég að vinna að þessu verki
á sumrin, en þau reyndust mér
ódijúg og störfin að vetrinum of
umfangsmikil vegna kennslu, sem
ég stundaði í 38 ár, þar af skóla-
stjóri Kvennaskólans síðustu 23
árin. Auk þess tóku heimilisstörf-
in sinn tíma. Þegar ég hafði svo
útskrifað fyrstu stúdentana frá
Kvennaskólanum og viðbygging-
unni við skólahúsið var lokið hætti
ég þar og tók til við þetta verk-
efni.“
Hrafns saga er ævisaga Hrafns
Sveinbjamarsonar og fjallar um
ferðir hans erlendis, lækningar
hans og hjálpsemi við aðra. Einn-
ig er lýst deilum hans við Þorvald
Snorrason, sem leiða til dauða
Hrafns, en hann var hálshöggvinn
á Eyri árið 1213. Segir sagan að
sumarið eftir hafi hijóstrugjörðin
orðið að grænum velli á þeim stað
sem hann var höggvinn. Segir
Guðrún að Hrafns saga sé senni-
lega samin uift miðbik 13. aldar:
„Aðeins hluti herinar hefur varð-
veist á skinni og texti hennar er
að mestu leyti byggður á sautj-
ándu aldar handritum. Sagan
hefur varðveist í tveimur gerðum,
svonefndri A- og B-gerð. A-gerðin
virðist vera fyllri og nær frumrit-
inu en B-gerðin, sem er stytt en
varðveitir samt sem áður sums
staðar leshætti sem virðast uppr-
unalegri en A-gerðin. Safnari
Sturlunga sögu hefur innlimað
síðari hluta Hrafns sögu inn í
safn sitt, þ.e. frá lokum II. kafla
Hrafns sögu og næstum út sög-
una. Þar fékk safnari frásögn af
markverðum atburðum á árunum
1203-17, sem ekki var lýst í meg-
inheimild hans, íslendingasögu
Sturlu Þórðarsonar. Safnari stytti
og hagræddi texta Hrafns sögu á
margan hátt.“
Guðrún segir að yfír sögunni
sé sums staðar helgisagnablær
og megi vera að þar gæti áhrifa
frá erlendum heimildum. En
Hrafn var mikill stuðningsmaður
Guðmundar biskups Arasonar.
Árið 1202 fer Hrafn utan með
Guðmundi til Noregs og komu
þeir heim árið eftir, þegar Guð-
mundur hafði fengið biskups-
vígslu. Lýsing á ferðalagi þeirra
í II. kafla Hrafns sögu virðist
hafa verið nákvæmari en í nok-
kurri annarri sögu.
Einn lengsti kaflinn í íslenskum
fomritum um lækningar er í
Hrafns sögu Sveinbjamarsonar
og segir Guðrún P. Helgadóttir
að hann hafí ekki hvað síst freist-
að sín til að takast þetta verk á
hendur. Hrafn hafði farið víða,
m.a. til Englands, Frakklands,
Spánar og til Rómaborgar og
þessar ferðir hafa vakið athygli
fræðimanna. Hann gistir í
klaustrum og kynnist þar ýmsum
þáttum evrópskrar menningar og
framkvæmir síðan læknisaðgerðir
sem lýst er í sögunni.
„Sérkennileg orð og orðatiltæki
eru í Hrafns sögu og sum þeirra
gefa vísbendingu um hvenær sag-
an var rituð. Einnig má draga
ályktanir um aldur sögunnar af
efrii hennar sjálfrar og tengslum
hennar við önnur rit. Að þessu
athuguðu má benda á líkur fyrir
því að sagan sé rituð á ámnum
1230-60, og þá fremur á fyrri
hluta þess tímabils," segir Guðrún
P. Helgadóttir. „Ekki er hægt að
nafftgreina höfund sögunnar, en
líklegt má teljast að hann hafí
verið Vestfírðingur og vel kunn-
ugur í Amarfírði. Til þess benda
nákvæmar frásagnir í atburðalýs-
ingum, ættfærslur og ýmis
orðatiltæki og margar tilvitnanir
í kvæði og tækifærisvísur, einkum
er oft vísað í drápu Guðmundar
Svertingssonar, sem myndar eins
konar umgjörð um frásögnina. í
sögunni em 34 vísur eða vísu-
helmingar."
Að lokum spyijum við Guðrúnu
P. Helgadóttur hvort hún sé ekki
fegin að þessu verki sé lokið og
Hrafris saga Sveinbjamarsonar
komin út hjá Oxford University
Press. Og svarið er „Það er eins
og þungu fargi sé af mér létt,“
segir Guðrún með sannfæringar-
krafti. Hún má líka vera stolt af
þessari fallegu bók, sem hún held-
ur á í hendinni. Nett bók og látlaus
en ákaflega vönduð, inniheldur
yfír 20 ára starf hennar.
- E.Pá.
J.iiBi.Íaurái u7 gtm.
NU SKIN S0LIN BJORT A BENID0RM
Skrepptu með til Benidorm í styttri
eða lengri ferð. Mundu að Benidorm
er einn sólríkasti staður Spánar og
þar er sannarlega líf og fjör í tuskun-
um fyrir yngri sem eldri!
Verð frá:
kr. 33.900 ■ 2 í íbúð - 3 vikur
kr. 22.700 ■ 4 í íbúð - 3 vikur
(2 f ullorðnir og 2 börn)
Pantaðu strax því sætaframboð ertakmark-
að og margar ferðir þegar uppseldar.
Næstu ferðir: 4. ágúst... ...UPPSELT
16. júní. UPPSELT 18. ágúst... ...UPPSELT
23. júní. UPPSELT 25. ágúst... ...UPPSELT
7. júlf... laus sæti 8. sept laussæti
14. júlí... laus sæti 15. sept. ... laus sæti
28. júlí... ..örfá sæti laus 29. sept. ... laus sæti
FERÐAMIÐSTOÐIIM
AÐALSTRÆTI9
SÍMI28133